Onze Taal. Jaargang 70

[p. 273]

Tamtam
Redactie Onze Taal
Taalberichten

Discussie over Turk in Van Dale

De politie heeft vorig jaar ten onrechte geweigerd een klacht over discriminatie in de grote Van Dale serieus te onderzoeken, zo oordeelde de Nationale Ombudsman onlangs. Volgens de klager, de Nederlandse Turk C. Sofuoglu, horen de uitdrukkingen aangaan als een Turk, aan de Turken overgeleverd zijn, eruitzien als een Turk en rijden als een Turk door hun beledigende karakter niet in het woordenboek thuis (zie ook ‘Tamtam’ in Onze Taal van december 2000).

Na de uitspraak van de Ombudsman was er in de media veel te doen over de vraag of het terecht is dat Sofuoglu zich beledigd voelt. Nee, meent bijna iedereen. Metro-columnist Tuncay Çinibulak wijst erop dat Turk ook door de Turken zélf vaak denigrerend gebruikt wordt: Türk isi ‘verwerpelijke handeling’, Türk mal ‘slecht product’ en Türk filmi ‘slechte film’. Bovendien moeten ook andere nationaliteiten het ontgelden in Van Dale (zie bijvoorbeeld: zo zat als een Zwitser, loop naar de Fransen en Spaanse pokken). Veel taalkundigen en journalisten vrezen dat een politiek correct woordenboek, ook wel spottend ‘de dunne Van Dale’ genoemd, van weinig waarde zou zijn. Schrijver Hafid Bouazza in NRC Handelsblad: ‘Bepaalde aspecten weglaten zou vervalsing inhouden. Een woordenboek is geen zeef, het is een reservoir.’

Iedereen lijkt het er kortom over eens: Sofuoglu maakt geen schijn van kans voor de rechter. Wel wijst taalhistoricus Ewoud Sanders in de NRC op een gelijksoortige aanklacht jaren terug, over het woord jood. Hoewel de aanklager de rechtzaak verloor, heeft Van Dale in 1992 woorden als jodenbet, jodenlawaai, jodenmes en het werkwoord joden geschrapt, volgens Sanders ‘om van het “gezeur” af te zijn’. Als het met jood gelukt is, zal het met Turk misschien ook wel lukken, meent Sanders. Ton den Boon, hoofdredacteur van Van Dale verklaart in reactie hierop, ook in de NRC, dat er geen oorzakelijk verband is tussen de rechtszaak en de geschrapte en gewijzigde woorden in 1992: ‘Als dat er wél was, zouden we het wel eerder hebben gedaan.’ Wel erkent hij dat er uitdrukkingen in Van Dale staan waaraan het label ‘beledigend’ nog ontbreekt: ‘Een woordenboek maken is werk in uitvoering, je verandert dingen in etappes. Bij rijden als een Turk is aangegeven dat het een van de niet-objectieve beschrijvingen is, maar het kan duidelijker, dat geef ik toe.’

Bronnen: de Volkskrant, 20-8-2001; De Gelderlander, 21-8-2001; NRC Handelsblad 21-8-2001, 25-8-2001, 28-8-2001, 29-8-2001; Metro, 28-8-2001; www.vandale.nl

Website hekelt Van Dale-cd-rom

De elektronische versie van de grote Van Dale zou beter ‘Schan Dale’ genoemd kunnen worden, vindt Dirk Serneels uit het Belgische Putte. Serneels, die de cd-rom aanschafte omdat hij beroepsmatig kruiswoordraadsels samenstelt, merkte bijvoorbeeld dat het programma vastloopt wanneer je bepaalde combinaties van zogenoemde jokertekens gebruikt (bijvoorbeeld ?$ en z$a - waarbij? staat voor ‘willekeurige letter’ en $ voor ‘willekeurige medeklinker’). De Belg begon alle fouten, inconsequenties en slordigheden van de cd-rom te verzamelen, en riep daarvoor half augustus Het Schan Dale Blunderweb in het leven.

Rik Schutz, uitgever van Van Dale, betreurt de badinerende toon die aangeslagen wordt op de site. Schutz: ‘Hij gooit allerlei ongelijksoortige opmerkingen op één hoop. Die ‘jokerbug’ is een technisch mankement, dat inderdaad gerepareerd moet en zal worden. Maar kritiek op de inhoud van het woordenboek kunnen we vaak niet honoreren. Volgens Serneels zijn veel voorbeeldzinnen seksistisch, maar dat soort dingen zijn erfenissen uit de lange geschiedenis van Van Dale, en die willen we respecteren.’

Serneels wil ofwel een nieuwe cd-rom voor iedereen, ofwel een patch (software waarmee je fouten in een programma kunt repareren). Volgens Schutz is zo'n patch technisch onmogelijk. De nieuwe versie van de cd-rom (die in oktober verschijnt) komt volgens Schutz ‘in zeer beperkte mate tegemoet aan de kritiek van Serneels’. Overigens is die versie alleen beschikbaar voor abonnees; de koopversie blijft ongewijzigd.

Bron:
http://users.belgacom.net/schandale

Nicoline van der Sijs krijgt Visser-Neerlandiaprijs

De Visser-Neerlandiaprijs voor Cultuur ging onlangs naar de etymoloog Nicoline van der Sijs. Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV), dat de prijs op 5 oktober in De Waag in Amsterdam aan Van der Sijs uitreikte, heeft veel waardering voor de manier waarop zij historische teksten (reisverslagen, schoolboekjes, taalwerken en woordenboeken) toegankelijk heeft gemaakt voor een breed publiek. Verder prijst het ANV de ‘liefde voor onze taal- en cultuurhistorie’ die uit haar werk naar voren komt. Van der Sijs is vooral bekend van haar Leenwoordenboek en haar werk voor het Etymologisch woordenboek van Van Dale.

Bron: persbericht Algemeen-Nederlands Verbond