168 andere woorden voor disclaimer
Taaladviesdienst
In het aprilnummer van Onze Taal vroegen we u een Nederlands alternatief te bedenken voor disclaimer, de Engelse aanduiding voor een tekst waarmee een onderneming haar aansprakelijkheid beperkt. We treffen disclaimers vaak aan op websites en onder aan e-mailberichten, maar ook in andere soorten publicaties, zoals brochures en advertenties.
Zes inzenders wezen ons erop dat er in het Nederlands in feite al een equivalent van disclaimer bestaat, namelijk exoneratieclausule. In Fockema Andreae's juridisch woordenboek (1990) wordt dit omschreven als ‘beding in een overeenkomst, waarbij een partij zich ontlast van de naar regelend recht op hem rustende aansprakelijkheid (...)’. Exoneratieclausule lijkt de lading van disclaimer dus slechts ten dele te dekken: exoneratieclausules zijn beperkt tot contracten, terwijl disclaimers in openbare uitingen voorkomen. We gingen daarom op zoek naar een andere term.
In totaal droegen 97 Onze Taallezers 168 Nederlandse equivalenten van disclaimer aan. De meeste van die woorden werden maar één keer genoemd. Van die groep willen we u de woordspelingen buitenschotje, eisbreker, trammelantbarrière en verhindernis niet onthouden. Behalve het eerdergenoemde exoneratieclausule werden de volgende acht woorden vaker dan twee keer voorgesteld:
| 1. | vrijwaring (13x) |
| 2. | aansprakelijkheidsbeperker/-beperking (12x) |
| 3. | voorbehoud (8x) |
| 4. | indekker (7x) |
| 5. | aansprakelijkheidsuitsluiting (4x) |
| 6. | afschuiver (3x) |
| 7. | vrijpleiter (3x) |
| 8. | vrijwaringsclausule (3x) |
Van deze lijst roepen indekker, afschuiver en vrijpleiter wat ons betreft een onjuist beeld op. Ze suggereren dat een onderneming die een disclaimer bij een uiting plaatst, er bij voorbaat van uitgaat dat die uiting in de praktijk ook werkelijk nadelige effecten zal hebben. Vooral afschuiver heeft een negatieve gevoelswaarde.
Het alternatief voorbehoud is volgens ons niet specifiek genoeg om disclaimer te vervangen. De omschrijving van voorbehoud uit het hierboven genoemde juridische woordenboek - ‘het voorbehoud toegevoegd aan een verklaring (...) strekt om het verbinden van rechtsgevolg daaraan te voorkomen (...)’ - geeft weliswaar goed weer wat een disclaimer is, maar buiten juridische teksten heeft voorbehoud ook de algemene betekenis ‘restrictie’ (bijvoorbeeld in de uitdrukking ‘onder voorbehoud’) en dat is een te algemene aanduiding voor een disclaimer.
Aansprakelijkheidsbeperker/-beperking en aansprakelijkheidsuitsluiting beschrijven wél duidelijk wat het verschijnsel disclaimer behelst. We vinden aansprakelijkheidsuitsluiting echter wat te sterk: blijkens de definitie in Van Dale bepérkt een disclaimer de aansprakelijkheid van een onderneming. Natuurlijk zijn er bij disclaimers verschillende gradaties van beperking denkbaar, maar in het algemeen kunnen we niet stellen dat een disclaimer elke aansprakelijkheid uitsluit. Als het gaat om aansprakelijkheidsbeperker en aansprakelijkheidsbeperking, valt de keuze op het eerste woord, omdat dit door de uitgang -er het meest correspondeert met disclaimer.
Het vaakst voorgestelde woord, vrijwaring, betekent onder andere ‘garantie’. En het werkwoord dat het dichtst bij vrijwaren ligt, is behoeden. Disclaimers behoeden ondernemingen voor nadelige gevolgen van hun publicaties; de term vrijwaring is daarom goed gekozen. Toch voegen wij er in dit geval liever clausule aan toe, omdat vrijwaring alleen te algemeen is om disclaimer te vervangen. De toevoeging clausule maakt duidelijk dat een disclaimer een concreet stuk tekst is. Van Dale omschrijft clausule namelijk onder andere als een ‘afzonderlijke zinsnede in een stuk of brief (...)’. Daarnaast heeft clausule als synoniem voorbehoud, dat in combinatie met vrijwaring de lading van disclaimer ook goed dekt.
Al met al is zowel aansprakelijkheidsbeperker als vrijwaringsclausule een goed te beredeneren Nederlands alternatief voor het Engelse disclaimer. Omdat aansprakelijkheidsbeperker wel erg lang is en minder goed klinkt, is vrijwaringsclausule volgens ons het geschiktst om disclaimer te vervangen. Martin van Oostrom uit Amsterdam was de eerste die vrijwaringsclausule voorstelde. Hij ontvangt daarom een boekenbon van f 50,- van de Stichting LOUT (Let Op Uw Taal). Alle inzenders: veel dank.
Auteursrechtelijk beschermd