Onze Taal. Jaargang 66

[p. 161]

InZicht
Nico Groen & Erik Viskil

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.
Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

● Historisch Nederlands

In De moedertaal centraal beschrijft Marijke van der Wal het ontstaan van het Nederlands als eenheidstaal. Ze richt zich op de ontwikkelingen rond 1650, toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gevestigd werd. In deze tijd ontstond - mede door de immigratie van veel Zuid-Nederlanders - de eerste breed gedragen acceptatie van onze taal, die vastgelegd werd in woordenboeken en grammatica's. Aan de hand van wetenschappelijke verhandelingen van rond 1650 laat Van der Wal zien hoe dit ‘standaardisatieproces’ verliep, waarbij ze tevens een vergelijking maakt met het ontstaan van eenheidstalen in de ons omringende landen.

De moedertaal centraal. Standaardisatie-aspecten in de Nederlanden omstreeks 1650 wordt uitgegeven door de Sdu en kost f 36,90.
ISBN 90 12 08298 6

● Congres

Op 14 juni vindt in Leiden het congres Nederlands: economisch goed van de Landelijke Vereniging van Neerlandici plaats. De acht sprekers - onder wie Gerrit Krol, Rudi Wester, Mohammed Rabbae en mr. S. Slagter - zullen zich buigen over het Nederlands als cultuurtaal, overtuigingsmiddel en commercieel product, en over het gebruik van het Nederlands door anderstaligen. De kosten bedragen f 30,- voor LVVN-leden en f 50,- voor niet-leden. Studenten krijgen korting. Plaats van handeling: Centraal Faciliteitengebouw Rijksuniversiteit Leiden, Cleveringaplaats 1. Informatie en aanmeldingen bij: LVVN, Postbus 11398, 1001 GJ Amsterdam, telefoon 020 - 525 47 37 (e-mail: [e-mail]).

● Etymologie voor beginners

Etymologie, eponiemen en geoniemen zijn al lang geen onderwerpen meer die zich enkel in de belangstelling van specialisten kunnen verheugen. De belangstelling voor boeken over deze onderwerpen wijst op de interesse van een groot publiek. Het eerste boek op etymologisch gebied dat bewust geschreven is vanuit de gedachte dat een algemeen publiek moet kunnen begrijpen hoe bepaalde woorden in onze taal zich hebben ontwikkeld, is het Etymologisch woordenboek voor beginners van Gerbrand Bakker. Het boek behandelt in begrijpelijke taal een kleine groep woorden uit onze taal die geselecteerd zijn omdat ze boeiend of interessant zijn, omdat er een verhaal aan vastzit of omdat ze een verrassende oorsprong hebben.

Het Etymologisch woordenboek voor beginners is verschenen bij uitgeverij Piramide en kost f 39,90.
ISBN 90 245 2480 6

● Dialecten

Ter gelegenheid van de vierde Nederlandse Dialectendag, op 15 maart jongstleden, verscheen Het dialectenboek 4. Nooit verloren werk. Het boek biedt allereerst een weergave van de ontstaansgeschiedenis van de grootste onderneming op het terrein van de dialectkartering, die zijn neerslag vond in de Reeks Nederlandse Dialectatlassen (RND). Daarnaast is een aantal interviews opgenomen met medewerkers van de RND, zoals dr. Jo Daan en de emeritus hoogleraren Weijnen en Sassen. Achter in het boek is een zogeheten ‘wegwijzer’ te vinden, waarin onder meer een groot aantal publicaties over dialecten staat vermeld.

Het dialectenboek 4. Nooit verloren werk staat onder redactie van H.H.A. van de Wijngaard en R. Belemans en is voor f 25,- verkrijgbaar in de boekhandel. Het kan ook worden besteld bij het secretariaat van de Stichting Nederlandse Dialecten, Gen. Gavinstraat 344, 6562 MR Groesbeek (024 - 361 59 98).
ISBN 90 73869 04 8

● Onderwijs Nederlands

Sjaak Kroon en Ton Vallen publiceerden eerder in de reeks Voorzetten van de Nederlandse Taalunie over Nederlands als tweede taal. Voorzetten nummer 51, onder redactie van beide auteurs, gaat opnieuw over dit onderwerp en draagt als titel Het verschil voorbij. Onderwijs Nederlands als eerste en tweede taal in Nederland en Vlaanderen. Het boek bevat vijf artikelen die gebaseerd zijn op de voordrachten die Nederlandse en Vlaamse deskundigen hielden tijdens de Algemene Conferentie van de Nederlandse Taal en Letteren van 1994. Vier van de bijdragen zijn reacties op de eerste bijdrage - van Koen Jaspaert - waarin deze zijn visie geeft op de door hem bepleite integratie van moeder- en tweedetaalonderwijs binnen een model van ‘analytisch’ taalonderwijs voor alle leerlingen.

Voorzetten 51 wordt uitgegeven door de Sdu en kost f 19,90.
ISBN 90 12 08362 1

● Beleidsteksten

De eigenzinnige lezer van Rob Neutelings gaat over het beoordelend lezen van beleidsteksten. Neutelings laat zien hoe parlementariërs en gemeentelijke bestuurders te werk gaan om zo efficiënt mogelijk de gezochte informatie uit omvangrijke rapporten te halen. De processen die daarbij een rol spelen, onderzocht hij met de hardop-denk-methode, waarbij proefpersonen hun activiteiten hardop moeten becommentariëren. De uitkomsten tonen aan dat onze bestuurders heel wat minder lezen dan verondersteld wordt. Maar gelukkig maakte niemand het zo bont als Hans Wiegel, die ooit beweerde alleen de eerste en de laatste zin van een rapport te lezen.

De eigenzinnige lezer. Hoe Tweede-Kamerleden en gemeenteraadsleden beleidsteksten beoordelen wordt uitgegeven door de Sdu en kost f 44,90.
ISBN 90 12 08429 6

● Journaaltaal

Het veertigjarig bestaan van het NOS-Journaal vormde de aanleiding voor het boek Veertig jaar Journaal, veertig jaar taal. Vanuit de gedachte dat het taalgebruik in het Journaal een afspiegeling is van de veran-

[p. 162]

deringen die zich in het Nederlands hebben voltrokken, brengt het boek de wijzigingen van de afgelopen veertig jaar in kaart. Aan bod komen onder meer uitspraak, verbogen vormen, woordvorming en zinsbouw, de woordenschat (behandeld per decennium) en de stijl. Aparte hoofdstukken zijn gewijd aan de spreek- dan wel schrijftaligheid van de presentatoren, begroetings- en afscheidswoorden en buitenlandse invloeden.

Veertig jaar Journaal, veertig jaar taal van P.G.J. van Sterkenburg (die eerder De taal van het Journaal publiceerde) en M.C. van den Toorn wordt uitgegeven door de Sdu en kost f 24,90.
ISBN 90 12 08349 4

● Handleidingen

Veel computerprogrammatuur is voor de gemiddelde computerbezitter te ingewikkeld. Vooral de handleiding is vaak een dik, ontoegankelijk boek waarin je niet vindt wat je zoekt en waar niet doorheen te komen is. Michaël Steehouder en Carel Jansen schreven daarom de Handleidingenwijzer, een lijvig standaardwerk over het samenstellen van softwarehandleidingen. Steehouder en Jansen gaan uiteraard uitgebreid in op de vorm en inhoud van goede handleidingen, maar besteden ook aandacht aan de principes van het leren gebruiken van software, het opzoeken van informatie in handleidingen en het testen van gebruikershandleidingen.

De Handleidingenwijzer. Handboek voor effectieve softwarehandleidingen wordt uitgegeven door Sdu/Standaard Uitgeverij en kost f 79,90.
ISBN 90 75566 39 5

● Spelling

De Spellinggids van Jan van de Pol geeft een overzicht van alle regels van de nieuwe spelling. De gids bevat verder een woordenlijst met 6000 zogenoemde ‘probleemwoorden’, met verwijzingen naar de regels, een ‘tophonderd’ van verkeerd gespelde woorden, een spellingtest en een dictee. De gids sluit aan bij de voorschriften van de officiële Woordenlijst Nederlandse taal.

De Spellinggids van J.H.J. van de Pol verscheen bij Sdu/Standaard Uitgeverij en kost f 19,90.
ISBN 90 75566 23 9

● Grammaticaal afscheid

Grammaticaal Spektakel is een bundel artikelen die in februari aan Ina Schermer-Vermeer werd aangeboden bij haar afscheid van de Vakgroep Nederlandse Taalkunde van de Universiteit van Amsterdam. De bundel is samengesteld door Els Elffers, Joop van der Horst en Wim Klooster, en bevat bijdragen van onder meer Frida Balk, Geert Booij en Jan Stroop. De in totaal 22 artikelen behandelen een breed scala aan taalkundige onderwerpen. Veel aandacht is er voor de moderne Nederlandse zinsbouw en betekenisleer.

Grammaticaal Spektakel. Artikelen aangeboden aan Ina Schermer-Vermeer kan besteld worden door f 27,50 over te maken op postgiro 4771545 van W.G. Klooster, onder vermelding van ‘Grammaticaal Spektakel’.
ISBN 90 801021 6 4

● Loopbaanbibliotheek

Aan het blad Intermediair is een reeks uitgaven verbonden die de naam ‘Intermediair Loopbaanbibliotheek’ draagt. Daarin verschenen deeltjes over onder meer solliciteren, onderhandelen en leidinggeven. Recentelijk zijn er twee over taalvaardigheden aan toegevoegd: de Tekstgids en de Taal- en Stijlgids. De eerste gaat over correspondentie, het schrijven van rapportages, (journalistieke) artikelen, brochures en folders, en de tweede behandelt zaken als tekststructuren, grammatica, stijl en spelling. Beide boekjes zijn geschreven door communicatiedeskundige Bert Edens; de Taal- en Stijlgids kwam tot stand in samenwerking met Eva Lindeboom.

De boeken uit de Loopbaanbibliotheek zijn te bestellen door f 19,90 over te maken op girorekening 1315844 ten name van VNU Business Publications Amsterdam, onder vermelding van de bestelnummers. Voor de besproken deeltjes zijn dat respectievelijk 0608 en 0604.
ISBN 90 64 34 105 2
ISBN 90 64 34 098 6

● 200 jaar neerlandistiek

In 1797 gaf Matthijs Siegenbeek zijn eerste colleges als hoogleraar in de ‘Hollandsche welsprekendheid’: het begin van de neerlandistiek in Leiden én in de wereld. De vakgroep Nederlandse Taal- en Letterkunde van de Rijksuniversiteit Leiden herdenkt op woensdag 27 augustus het tweehonderdjarig bestaan van de universitaire neerlandistiek met een congres over de ontwikkeling van het vak.

Het programma van de Siegenbeek-dag bestaat uit drie lezingen, die worden gehouden door dr. J. Noordegraaf (‘Nederlandse taalkunde in de negentiende en twintigste eeuw’), prof. dr. M. Spies (‘De studie van de zeventiende- en achttiende-eeuwse literatuur in de negentiende en twintigste eeuw’) en dr. A.C. Braet (‘Van de welsprekendheidsleer van Siegenbeek tot de communicatiekunde van Drop’). Het dagprogramma wordt afgesloten met een forumdiscussie over de positie van de universitaire neerlandistiek.

Aanmelden kan via het secretariaat van de vakgroep Nederlands van de Rijksuniversiteit Leiden, tel. 071 - 527 26 04/527 21 30; per e-mail: [e-mail]; deelnamekosten f 50,- per persoon.

● Eponiemen

Van Achilleshiel tot De toorn van Zeus is de titel van een boekje waarin op een begrijpelijke manier een klein gebied van het grote terrein der eponiemen wordt beschreven. Het behandelt uitsluitend eponiemen die teruggaan op bijbelse persoonsnamen en persoonsnamen uit de mythologie, godsdienst en oudheid. Aan de orde komen woorden als achilleshiel, zwaard van Damocles, panacee en doos van Pandora.

Van Achilleshiel tot De toorn van Zeus is geschreven door dr. C.G.L. Apeldoorn en dr. T. Beijer en wordt uitgegeven door BZZTôH. Het kost f 19,50.
ISBN 90 5501 348 X

Rectificatie Spits-lijst

In het meinummer zijn in de rubriek InZicht twee e-mailadressen vermeld van de Spits-mailinglist. Door een fout zijn de ‘apenstaartjes’ in de adressen omgezet in liggende streepjes. Verder is inmiddels de naam van de server veranderd. De juiste adressen zijn:

[e-mail] en

[e-mail]

Deelnemen aan de mailinglist kan door de boodschap subscribe spits te sturen naar het eerstgenoemde e-mailadres.

[p. 163]

● Nederlands van nu

De zin Als eerste zal ik het probleem beschrijven bevat een als-constructie die het onderwerp is van het openingsartikel in Nederlands van Nu 1997 nummer 2. Als eerste is hier een bepaling van gesteldheid, een equivalent van in de eerste plaats.

W. Rylant bespreekt bijzondere vormen van stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden: imitatiezandstenen dorpels, gegalvaniseerdstalen bussen. Bij vertalingen uit en naar het Frans leveren zij problemen op. ‘Op de leesplank’ wordt de Stijlwijzer beoordeeld en de herziene ABN-gids van dr. Paardekooper, en worden diverse oefenboekjes met de nieuwe spelling tegen het licht gehouden. De aflevering sluit af met zeven bladzijden vol taaladviezen.

Een abonnement op Nederlands van Nu kost Bfr. 650/f 37,50 en is te verkrijgen bij de Vereniging Algemeen Nederlands, Kardinaal Mercierplein 1, B 2800 Mechelen. Betaling vanuit Nederland via girorekening 3992897 t.n.v. VAN, Mechelen.