Onze Taal. Jaargang 66

[p. 144]

Reacties

■ Sjerrebekke spoelza
Bernard van Dijk - journalist, Tilburg

Marcus Leroy geeft - helemaal vanuit de Ambassade van België te Harare in Zimbabwe - op blz. 89 van het aprilnummer een mogelijke verklaring voor het woord sjerrebekke uit het liedje ‘Vier weverkes’. Toen Hans Heestermans in Onze Taal van januari vroeg wie de betekenis kon geven van de woorden schietspoele sjerrebekke spoelza, djikkedjakke kerrekoltjes klitsklets, dacht ik dat duizenden lezers van Onze Taal dat zouden kunnen. Nu niemand met de juiste uitleg komt, geef ik die dan maar.

De aangehaalde woorden vormen eigenlijk één grote onomatopee. Ze geven het geluid weer van het weven op een houten getouw, dat vroeger algemeen gebruikt werd in de textielindustrie. Daar was het een oorverdovend lawaai als gevolg van een aantal vrijwel gelijktijdige en steeds herhaalde machinale handelingen. ‘Schietspoele’ is het geluid van het loskomen van de schietspoel, die de inslagdraad tussen de kettingdraden door jaagt. ‘Sjerrebekke’ is het geluid dat de schietspoel maakt als hij van rechts naar links of andersom schiet. ‘Spoelza’ is het geluid van de schietspoel die terugkeert in zijn uitgangspositie. De wever werkt met een aantal pedalen, waarmee hij dan weer de even genummerde kettingdraden, dan weer de oneven kettingdraden de ene keer omhoog en de andere keer omlaag laat gaan, zodat de schietspoel ertussendoor kan schieten. Dan zijn er nog kammen die de ingeschoten draad tegen het eerder gemaakte weefsel aandrukken. De pedalen en allerlei andere draaiende, schuivende en wentelende onderdelen van de machine maken het ‘djikkedjakke kerrekoltjes klitsklets’-geluid. Ik meen dat ‘klitsklets’ technisch gezien helemaal vooraan hoort te staan, dus vóór ‘schietspoele’ en dat dit het geluid weergeeft van het apparaat dat de wever door aan een koordje te trekken in beweging zet om de schietspoel los te maken. Maar doordat al deze handelingen elkaar binnen een fractie van een seconde opvolgen, heeft de dichter van het liedje er geen bezwaar in gezien ‘klitsklets’ achteraan te zetten; het verschil is niet hoorbaar.

In het Nederlands Textielmuseum in Tilburg worden demonstraties gegeven op oude weefgetouwen. Daar is de opeenvolging van de geluiden uit het weverkeslied voor iedere bezoeker te herkennen.

■ Hallo als afscheidsgroet
Laura van Rossum du Chattel - Utrecht

In nummer 2/3 van Onze Taal beschrijven twee onderzoekers de grote variatie aan afscheidsgroeten die in Nederland voorkomt. Ik heb de gewoonte bij een afscheid hallo te zeggen. Daar krijg ik altijd veel kritiek op, en ik trof het ook niet aan in de lijst van gebruikte afscheidsvormen in de artikelen. Zelf denk ik dat hallo als afscheid voorkomt in Noord-Holland (daar heb ik namelijk een deel van mijn jeugd doorgebracht).

Ik blijf me afvragen of er (veel) meer mensen hallo gebruiken bij een afscheid, en wáár dat dan gebruikelijk is.

■ Een kwestie van goede smaak
M. Siesling - Den Haag

Tot mijn spijt moet ik u mededelen onaangenaam getroffen te zijn door een tekstgedeelte in het februari/maartnummer van Onze Taal, in het interview dat Jan Erik Grezel had met dr. C.A. Zaalberg.

Het betreft het eerste deel van het artikel, onder het kopje ‘Bij de tijd’, waarin de schrijver de titel ‘Een kwestie van goede smaak’ ernstig geweld aandoet. Hij doet zulks door twee andere taalvrienden min of meer diskwalificerend of te zetten tegen de door hem geprezen prof. Zaalberg.

Nog afgezien van de denkfout appels met peren te vergelijken, is in het bijzonder de typering van ‘Heldring’ (aldus door de schrijver geïntroduceerd) ronduit beledigend. Ik kan mij daarbij niet voorstellen dat prof. Zaalberg zelf er gelukkig mee is in een lovende karakterisering publiekelijk zó te worden vergeleken met iemand die hij, daar ben ik haast zeker van, hoogacht wegens diens analytische scherpzinnigheid en aristocratisch ingehouden humor, óók op ander gebied dan de taal.

■ De ‘Joop’ van Q65
Frits Sibille - Eindhoven

Leuk, het artikel van Kees van der Zwan over ‘The life I live’ van Q65 in het aprilnummer. Het was me in die tijd al compleet onduidelijk hoe dat soort teksten door de douane kwam.

Eén kleine opmerking: de Joop waar het in het lied over gaat, is niet Joop Roelofs, maar Joop Oonk, de gitarist van de Jumping Jewels, een zeer gerespecteerde Haagse groep in die tijd. Joop Oonk was vlak daarvoor getrouwd met Willeke Alberti; hun huwelijksfeest was een soort society-gebeurtenis, waarbij het Q65-schorem natuurlijk alleen maar werd geduld als ze zich gedroegen.

■ Nederlanders spreken goed Engels, niet dan?
Hilary van der Starre-Phillips - De Glind

Met belangstelling las ik het artikel ‘Hoog inzetten! Het Engels van Nederlanders’ van Tobi Ringeling in het aprilnummer. Ik geef al vijftien jaar Engels - waarvan de laatste vier jaar aan Nederlandse volwassenen - en zijn scherpe observaties leken me volkomen juist.

Ik ben het volledig eens met zijn opmerking dat Nederlanders over het algemeen de Engelse woordenschat en de grammatica redelijk beheersen, maar meestal onbekend zijn met de juiste stijlconventies en het juiste register (voor een bepaalde situatie ‘geschikt’ taalgebruik). Hun belangrijkste handicap ligt hierin dat ze het Engels geleerd en ‘geoefend’ hebben door het maken van eindeloos veel vertaalopdrachten. Deze methode sluit elke aandacht voor de niet-vertaalbare aspecten van een taal volledig uit, en is dus niet geschikt om de authentieke ‘stijl’ over te brengen.

[p. 145]

Nederlands Engels

Engels
It's beautiful weather
Lovely weather, isn't it?
Have we met before?
We've met before, haven't we?
Are you from our London branch?
You're from our London branch, aren't you?
Do you smoke?
You don't smoke, do you?

Een belangrijke afwijking van de Engelse stijlregels die Tobi Ringeling in zijn artikel buiten beschouwing heeft gelaten, is de manier waarop Nederlanders omgaan - of liever gezegd, niet kunnen omgaan - met de bovengenoemde vraagconstructies, die gekenmerkt worden door zogenoemde ‘question tags’. De question tag hoort bij een bepaalde vraagstijl waarmee de vraagsteller de aangesproken persoon om een bevestiging vraagt. In het Engelse dagelijks spraakgebruik wordt een directe vraag als agressief ervaren en dus klinkt de ‘Nederlandse’ versie de Engelsman nogal onbeleefd - of zelfs bot - in de oren. Veel Nederlanders zullen weleens in de situatie verkeerd hebben dat een bepaalde vraag ‘op z'n Nederlands’ bij de aangesproken persoon een nogal defensieve reactie opriep. ‘Is that your case?’ zou beantwoord kunnen worden met ‘I'm terribly sorry, is it in your way? Shall I move it?’, terwijl ‘That's your case, isn't it?’ beantwoord zal worden met ‘Yes, the red one is mine’.

Van spreekstijl veranderen is uiteraard nog moeilijker dan van taal veranderen, en vereist minstens zoveel oefening. Ook de toonhoogte speelt een belangrijke rol bij het gebruik van question tags, want de toon gaat op dat punt meestal omhoog. Het is jammer dat dit aspect van de Engelse taal in het onderwijs zo veronachtzaamd wordt, want daardoor zal deze onvolkomenheid ingebakken blijven zitten in het Engels van de Nederlander.

■ Rectificatie

In het artikel ‘Wat is Limburgs?’, in het vorige nummer, zijn drie storende foutjes geslopen. In de rechterkolom van blz. 107 staat ‘daag betekent met stoottoon “dag”, met sleeptoon “dagen”’. Hier moeten de woorden stoottoon en sleeptoon verwisseld worden. Dat geldt ook voor twee voorbeelden in het kadertekstje eronder: wies en berg.