Onze Taal. Jaargang 66

[p. 97]

InZicht
Nico Groen & Erik Viskil

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.

Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!

Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

● Kiliaanlezing

De Kiliaanstichting, verantwoordelijk voor de samenstelling van het nieuwe Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN), houdt op vrijdag 18 april haar jaarlijkse Kiliaanlezing voor een breed publiek. Deze lezing, die gratis toegankelijk is, zal plaatsvinden in het PC-Hoofthuis te Amsterdam (Spuistraat 134). De bijeenkomst begint om 16.00 uur en zal tot 17.30 uur duren, met een uitloop tot 18.00 uur.

De spreker, drs. Gerald van Berkel, hield in 1993 op het congres van Onze Taal een aansprekende voordracht over achternamen. Van Berkel is vooral bekend geworden door zijn boeken over plaatsnamen en voornamen. Momenteel schrijft hij een boek over vogelnamen. De Kiliaanlezing zal gaan over volksbenamingen voor ganzen. De titel luidt ‘Waarom de ganzen barrevoets gaan’.

● Taalcongres

Op vrijdag 18 april houdt de Faculteit der Letteren van de Katholieke Universiteit Nijmegen een congres met de titel ‘Taal! De vele gezichten van ons dagelijks taalgebruik’. Zeven vooraanstaande taalwetenschappers spreken op dit congres over een aantal ‘gezichtspunten’ uit de taalwetenschap. Zij gaan onder meer in op hersenactiviteit tijdens taalgebruik, veranderingen in informele omgangstaal, het belang van interculturele kennis voor taalgebruik bij internationale contacten, kindertaal, tweetaligheid op scholen, computertaal, en de verschillen tussen normering en standaardisatie van schrijftaal en gesproken taal. Hugo Brandt Corstius sluit het congres af met een terugblik op de dag, waarin hij ook zijn visie op taal zal geven. Het congres vindt plaats in het Aula/Congresgebouw van de KUN (Comeniuslaan 2). Deelname is open voor iedereen, de kosten bedragen f 30,- per persoon (f 15,- voor studenten). Nadere informatie over deelname is verkrijgbaar bij Congresorganisatie K.U. Nijmegen, mw. M. Majoor, Postbus 9111, 6500 HN Nijmegen, 024-361 22 32, fax [phone].

● Zweeds en Baskisch

Weinig gesignaleerd in deze rubriek, maar niettemin van belang voor ons taalgebied omdat ze een bijdrage leveren aan het onderwijs in het Nederlands in het buitenland, zijn vertaalwoordenboeken waarin het Nederlands de bron- of doeltaal is. Onlangs verschenen voor twee taalgebieden dergelijke woordenboeken. Voor het Zweeds zijn dat de Handwoordenboeken Nederlands-Zweeds en Zweeds-Nederlands van Van Dale en voor het Baskisch is dat het Nederlands-Baskisch-Nederlands woordenboek.

De Handwoordenboeken Zweeds bieden wat de woordenboekgebruiker van Van Dale mag verwachten: veel (hedendaagse) trefwoorden en een gedetailleerde zogeheten microstructuur (de informatie achter het trefwoord). De woordenboeken zijn samengesteld aan het Scandinavisch Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen door een team van Nederlandstalige en Zweedstalige redacteuren.

Het deel Nederlands-Zweeds (ISBN 90 6648 299 0) telt ruim 45.000 trefwoorden en 1021 pagina's, het ‘omgekeerde’ deel (ISBN 90 6648 298 2) ruim 52.000 trefwoorden en 809 pagina's. De delen kosten f 82,50 per stuk, een set kost f 155,-.

Het woordenboek Baskisch is heel wat bescheidener van opzet, maar is een unicum voor ons taalgebied. Het Nederlands-Baskische deel bevat 11.000 Nederlandse trefwoorden, het Baskisch-Nederlandse deel 9.000. De beide delen worden voorafgegaan door een gebruiksaanwijzing, en het boek bevat ook aanwijzingen voor de uitspraak van het Baskisch.

De auteur van het woordenboek is drs. ir. W.H. Jansen; het boek wordt uitgegeven door Lakeman Publishers.
Prijs: f 39,75.
ISBN 90 9010017 2

● Anagrammen

De computer heeft het de puzzelaar heel wat gemakkelijker gemaakt. Met zijn computer als instrument verzamelde ir. Dick Beekman ruim 35.000 anagrammen van 6 tot 20 letters, waarschijnlijk niet alleen tot genoegen van puzzelaars, maar ook van opperlanders en andere taalliefhebbers. Het gebruik van de computer leverde Beekman een aantal fraaie vondsten op, zoals commensurabiliteit versus mobilisatiecentrum en familieportret versus miltperforatie. Enigszins arbitrair is Beekmans onderverdeling van anagrammen in de categorieën ‘niet mooi’, ‘mooi’ en ‘zeer mooi’. Tot de laatste rekent hij de anagrammen waarvan de letters niet alleen ‘flink door elkaar geschud’ zijn, maar die ook nog een betekenisrelatie hebben, zoals eenmanswerk en samenwerken.

35.000 anagrammen van 6 tot 20 letters wordt uitgegeven door Elmar en kost f 27,50.
ISBN 90 389 0438 X

● Taalkunde en letterkunde

Ter gelegenheid van de eerste alumnidag van de vakgroep Nederlandse taal- en letterkunde van de Katholieke Universiteit Nijmegen op 20 april 1996 sprak emeritus hoogleraar Nederlandse taalkunde M.C. van den Toorn de rede De eenheid van de neerlandistiek uit. Deze rede werd onlangs uitgegeven door Uitgeverij Vantilt te Nijmegen. Centraal staat de historische verwevenheid van de disciplines taalkunde en letterkunde. Van den Toorn laat zien hoe beide onderdelen van oudsher met elkaar verbonden zijn, beargumenteert waarom ze niet zonder elkaar kunnen bestaan, en gaat in op de vraag waarom in onze tijd de beide vakonderdelen steeds meer uiteengroeien.

De eenheid van de neerlandistiek (omvang 16 bladzijden) kost f 14,90.
ISBN 90 75697 04 X

● Semiotiek

Semiotiek is de leer van de tekens; binnen dit vakgebied wordt aan verschillende universiteiten onderzoek gedaan en onderwijs gegeven. De emeritus hoogleraar Algemene Taalwetenschap F.G. Droste schreef een inleiding in de semiotiek, getiteld Teken, taal en werkelijkheid. Aan de orde komen onder meer het onderscheid tussen taaltekens en niet-talige tekens en de manier waarop tekensystemen (er zijn er oneindig veel) naar de werkelijkheid verwijzen. Droste werkt uiteindelijk toe naar een uitleg van de formele logica, die een afgeleide is van de natuurlijke taal en die de verbanden in de realiteit op ondubbelzinnige wijze beschrijft.

Teken, taal en werkelijkheid. Een semiotische theorie wordt uitgegeven door Sdu Uitgevers en kost f 34,90.
ISBN 90 12 08402 4

[p. 98]

● Nederlands van nu

‘Creatief vertalen van literatuur’ was het thema van het congres dat de Vereniging Algemeen Nederlands op 16 november vorig jaar hield. De eerste aflevering van 1997 van Nederlands van Nu, het tijdschrift van de vereniging, is grotendeels gewijd aan de voordrachten die op dit taalcongres uitgesproken zijn. Greetje van den Bergh van de Nederlandse Taalunie opent de reeks lezingen met een toelichting op de activiteiten van de Taalunie met betrekking tot literair vertalen. Andere onderwerpen zijn het creatieve proces bij het vertalen van gedichten, en het vertalen van poëzie van de dichter Anton van Wilderode in het Frans. De classicus Paul Claes gaat dieper in op vertalingen vanuit het Latijn: het schoolse, letterlijke vertalen is een karikatuur van wat vertalen eigenlijk is, leidend tot Nederlatijn. De reeks wordt afgesloten met een artikel over het eigen vertaalbeleid van de Vlaamse Gemeenschap. De rest van het tijdschrift bestaat grotendeels uit recensies van de nieuwe woordenboeken van Verschueren en Kramers, en meer dan tien andere taalboeken.

Een abonnement op Nederlands van Nu kost Bfr. 650/f 37,50 en is te verkrijgen bij de Vereniging Algemeen Nederlands. Kardinaal Mercierplein 1, B 2800 Mechelen. Betaling vanuit Nederland via girorekening 2992879 t.n.v. VAN, Mechelen.