Onze Taal. Jaargang 65

[p. 334]

Reacties

■ Onvolmaakte spelling beter dan chaos
Mw. E.C.W.M. Ruyten - wetenschapsredacteur, Oosterhout (Gld)

Met instemming heb ik in het juli/augustusnummer kennisgenomen van het redactionele stukje (blz. 183) waarin staat dat Onze Taal voortaan in de nieuwe spelling zal verschijnen. Er is veel discussie over de nieuwe spelling geweest en ik vind het goed dat daaraan in uw blad uitgebreid aandacht is geschonken. Maar hoe terecht al die kritiek en commotie ook is, een consequent gebruikte onvolmaakte spelling is altijd nog beter dan chaos en willekeur.

Ik ben het dan ook volstrekt niet eens met de reacties van N. van Deelen en R.J. Blomsma in het oktobernummer (blz. 249). Dat de spellingafspraken niet rechtstreeks met de taalgebruikers zijn gemaakt en dat men buiten de overheid en het onderwijs niet verplicht is zich eraan te houden, vind ik hierbij niet ter zake doen. De bedoeling van spellingafspraken en spellingwetten is eenheid te brengen in de schrijfwijze van woorden. Om die eenheid ook werkelijk te bereiken is het van belang dat zo veel mogelijk taalgebruikers zich aan de spellingregels houden. Doen we dat niet, dan zijn we binnen de kortste keren terug in de Middeleeuwen, toen iedereen zelf uitmaakte hoe hij schreef. Daarom vind ik het verstandig dat de redactie zich niet ‘principieel’ heeft opgesteld maar juist het belang van de homogeniteit heeft vooropgesteld.

■ Leenwoorden tellen
Jeroen Visser - Leeuwarden

In de rubriek ‘Van woord tot woord’ in nummer 7/8 van Onze Taal verkondigt Marlies Philippa zeer stellig haar mening over het aantal leenwoorden in de Nederlandse woordenschat. Zij baseert zich hierbij op een telling van het aantal leenwoorden op 26 bladzijden van een woordenboek, voor iedere letter van het alfabet één. De reden om zo te tellen is dat het percentage leenwoorden per beginletter sterk verschilt. Zo staan onder de b ongeveer 30% leenwoorden en onder de c 100%.

Een dergelijke steekproef is volstrekt niet representatief. Exotische letters als de q, de x en de y worden namelijk even zwaar meegeteld als de inheemse letters b, k en s, hoewel ze een veel kleiner deel vormen van de Nederlandse woordenschat. Een voorbeeld van een representatieve steekproef is het nemen van het eerste woord van elke bladzijde van een woordenboek en hiervan het percentage leenwoorden te bepalen.

Mijn vertrouwen in Onze Taal heeft hierdoor een stevige deuk opgelopen.

■ De uitspraak van letterwoorden
Prof. dr. A.B. Frielink - registeraccountant, Baarn

Niemand spreekt KRO als [kroo] uit, stellen F. Jansen en G. Verhoeven in hun artikel ‘De uitspraak van letterwoorden’ (Onze Taal, oktober). Maar in de beginperiode van de omroepzuilen was de uitspraak [kroo] heel gewoon. Ik herinner me (uit krantenberichten) dat bestuursleden van die omroep lieten blijken dat ‘lelijk’ te vinden. Zij verplichtten hun eigen medewerkers voluit [Katholieke Radio Omroep] dan wel [kaa-er-oo] te zeggen en verzochten de radiomedewerkers van de andere omroepen hetzelfde te doen. Het bijzondere vind ik dat een ‘opdracht’ blijkbaar invloed heeft gehad op de gesproken taal; hoe vaak komt dat voor?

Verder schrijven Jansen en Verhoeven dat het letterwoord ARM (Alternatieve Renovatie Maatschappij) als [arr_um] wordt uitgesproken. Ik kende ARM alleen als Amsterdamse Rijtuig Maatschappij. Ik heb nooit iets anders gehoord dan [aa-er-em].

■ De uitspraak van letterwoorden (2)
Arie van Ballegooijen - Zaandam

‘Om de een of andere reden schrijft de Noord-Hollandse busonderneming haar eigen naam ook als ENHABO’, zo valt te lezen in het aardige artikel ‘De uitspraak van letterwoorden’ in Onze Taal van oktober. Die reden is er inderdaad. Het woord ENHABO is geen voor een juiste uitspraak geschikt gemaakte uitbreiding van de afkorting NHBO, zoals de auteurs van het bedoelde artikel kennelijk veronderstellen. ENHABO betekent voluit: Eerste Noord-Hollandse Auto Bus Onderneming. U ziet: er staat geen letter te veel in de afkorting.

Overigens is de ENHABO, die stadsen streekvervoer verzorgde in en rondom Zaanstad, een aantal jaren geleden opgegaan in de NZH (een afkorting die mij onaf in de oren klinkt), en zij bestaat dus niet meer als zelfstandig bedrijf.

■ S.Y.P.R.A.B.
Sybilla Poortman - Holtum

‘In een verschrikkelijke poging om cool mee te doen heeft de stichting CP van het Nederlandse boek (...) een op die leeftijd (12 tot 15 jaar) gerichte gids uitgegeven onder de titel S.Y.P.R.A.B. Deze letters staan voor Shock Your Parents, Read A Book.’

Dit schreef Remco Campert in de Volkskrant van 23 augustus 1996 (geciteerd in Onze Taal van oktober 1996). Hij vraagt zich af waarom dit in het Engels moet. Ik meen een antwoord te kunnen opdissen: het verbergt het weinig originele van de mijns inziens inderdaad nogal loze kreet; deze is namelijk overgenomen van een Duitse reclamecampagne met hetzelfde doel. In het voorjaar van 1996 trof ik in een boekhandel in Aken de hierbij afgedrukte boekenlegger aan, samen met stapels posters waarop een ‘cool’ geklede jonge

[p. 335]

meid staat plus het opschrift: Schock Deine Eltern Lies Ein Buch.

De mogelijkheid bestaat natuurlijk dat het hier een ‘Europees’ initiatief betreft. In dat geval valt er alleen nog te concluderen dat onze oosterburen trotser zijn op hun eigen taal dan wij.

■ Fieteren
J. Ottens - Gouda

Fieteren, ik was het woord bijna vergeten, maar de aflevering van ‘Uit de jaargangen’ in het septembernummer van Onze Taal bracht het weer naar boven. In 's-Hertogenbosch zou het gebruikt zijn om schoolverzuim mee aan te duiden.

Uit mijn Oost-Groningse jeugd, in de jaren zestig, herinner ik me echter een heel andere betekenis van fieteren, namelijk ‘gemeenschap hebben’, wat ze tegenwoordig ook in Groningen vermoedelijk gewoon neuken noemen.

■ Drummersnederlands
Leo Teeuwisse - Zwaag

Het artikel ‘Drummersnederlands’ (Onze Taal oktober 1996) gaat over het gebruik van Engelse woorden in het jargon van drummers. Ook hier geldt: bestaat er een goed woord in de eigen taal, dan verdient dat de voorkeur.

In een aantal gevallen is de buitenlandse naam al ingeburgerd voordat er een Nederlands woord voor is gevonden. Drummen is zo'n woord en drumstel ook. De onderdelen van een drumstel kunnen echter gewoonweg bij de Nederlandse naam worden genoemd; snaartrom zal niet verkeerd worden begrepen, tenortrom (staande torn) en bastrom evenmin. De tomtom is wat lastiger (alttrom?), maar afgaande op de klank is tomtom alleszins acceptabel. Waarom niet dubbele bekkens voor hihat? Afgaande op de bediening is er ook iets te zeggen voor voetbekkens. Voor het vastzetten van het bovenste bekken kan bekken(in)stelknop worden gebruikt, om maar een paar voorbeelden te noemen.

De brushes kunnen best vegers worden genoemd omdat ze ook als zodanig worden gebruikt en ook vanwege het geluid - [ve-ge-'te-ve-ge-'te] - dat ze voortbrengen. Een rimstrot kan ook randslag worden genoemd en fill betekent invullen.

Met een beetje goede wil kan de Slagwerkkrant van veel Engelse woorden worden ontdaan.

■ Cipier in onbruik?
Rob den Heijer - Maarssen

Blijkens zijn reactie in het oktobernummer vindt de heer Molenkamp ‘De bewaarder die de vertrekkende bezoeker groet...’ even leuk, en correct, als ‘het origineel’ (uit Onze Taal van juni 1996): ‘De cipier wuift de vertrekkende bezoeker na...’ Ten onrechte. Het woord cipier heeft een veel sterkere lading dan bewaarder. En: nawuiven klopt netjes met vertrekken; het suggereert ook een bepaalde houding. Voor het woord gevangene (i.p.v. gedetineerde) geldt hetzelfde als voor cipier: het heeft een andere lading. De zin van de heer Molenkamp betekent hetzelfde, maar voor het overige lijkt het erop dat de oorspronkelijke zin een grondige behandeling met megaperls heeft ondergaan.

In het gevangeniswezen mag het woord cipier in onbruik geraakt zijn, daarbuiten is het nog heel gangbaar.