Onze Taal. Jaargang 65

[p. 322]

Geachte confrère...
Clichés in advocatenbrieven

Diederik Stols - advocaat, Amsterdam

Het jargon van advocaten is berucht: ze gebruiken de ene moeilijke, ouderwetse en clichématige uitdrukking na de andere. Vaak is dat juridisch noodzakelijk. Maar ook in hun onderlinge correspondentie schrikken ze er niet voor terug zinnen te bezigen als ‘In vouwe dezes gelieve u aan te treffen een copie van de overeenkomst...’

Advocaten leven in de vorige eeuw, zoals het artikel ‘Togataal’ (Onze Taal juli/augustus) liet zien. Termen als placeteren en een vonnis executeren duiden op een vermakelijke folklore. Maar: sommige van de in het artikel aangehaalde uitdrukkingen zijn door de wet voorgeschreven (zoals uitvoerbaar bij voorraad); daar kom je dus niet onderuit zonder de zaak te verliezen.

Erger is het onnodig deftige jargon in onderlinge advocatencorrespondentie. Advocatenbrieven staan vaak bol van de - eveneens archaïsche - standaardformuleringen. Duurdoenerij en lange zinnen zijn bedoeld om de tegenpartij, maar vooral ook de eigen cliënt te imponeren. Aan de hand van een gemiddelde brief in een civiele zaak zal ik een aantal voorbeelden geven van dergelijke clichés.

● In vouwe dezes

Het eerste cliché staat meteen al in de openingszin. Onder referte aan uw schrijven van 12 dezer deel ik u als volgt mede...; favoriet zijn ook zinnen als Refererend aan ons telefonisch onderhoud van zojuist... Een openingszin in de trant van In bovengenoemde aangelegenheid bericht ik u als volgt... (of zelfs Inzake opgemeld bericht ik u als volgt...) is overbodig als de naam van de zaak al boven aan de brief staat. Wordt een bijlage meegestuurd, dan zie je nog wel eens het prachtige In vouwe dezes gelieve u aan te treffen een copie van de overeenkomst...

Hoe begint een ‘sommatiebrief’, oftewel een brief aan een tegenpartij die zich (nog) niet tot een advocaat gewend heeft? Tot mij wendde zich de heer Van Dalen, die mij uw brief van 12 mei 1996 ter hand stelde. Wie zo'n brief krijgt, rent natuurlijk onmiddellijk naar een andere advocaat. Die zal antwoorden: Cliënte, De Groot BV, verzocht mij uw brief van 27 mei jongstleden te beantwoorden.

Een vreemde gewoonte is dat advocaten bang zijn de namen van de betrokken partijen te noemen. De ei-

•
Ik verzoek en voorzover nodig sommeer ik u (...) bij gebreke waarvan ik mij genoodzaakt zie zonder nadere aankondiging over te gaan tot het nemen van rechtsmaatregelen.
•

gen cliënt heet kortweg cliënt; de tegenpartij wordt aangeduid met uw cliënt. Dat kan een vermakelijk maar vooral onleesbaar geheel opleveren, zoals:

Cliënt heeft dat nooit aan uw cliënt verteld. Immers, indien cliënt uw cliënts auto niet had gekocht, had uw cliënt cliënt niet hoeven te dagvaarden en waren zowel cliënt als uw cliënt beter af geweest.

● Kordate taal

Inherent aan het verdedigen van één standpunt is het gebruik van krachtige taal. Sommige advocaten schrijven elkaar brieven alsof ze al bij de rechtbank aan het pleiten zijn. Dat wekt natuurlijk alleen maar onnodige irritatie. Stellingen worden uitdrukkelijk of ten stelligste ontkend; een schikkingsvoorstel is volstrekt of absoluut onacceptabel; de cliënt gaat dus nadrukkelijk niet akkoord. Overdreven retoriek (U zult toch wel niet beweren, dat...) schept ook niet echt een prettige sfeer om te onderhandelen. Veel brieven verliezen juist aan kracht en helderheid door overmatig gebruik van lange zinnen met veel bijzinnen, het liefst beginnend met woorden als thans, tevens, zulks, hetgeen, voorts en mitsdien. Kampioen onder de ontkenningen is het deftige tussenvoegsel quod non. Dat levert dan zinnen op van het kaliber Indien er ooit sprake is geweest van een overeenkomst, quod uitdrukkelijk non, dan kan uw cliënt zich daar thans niet meer op beroepen.

● Sans préjudice!

Pas in de slotzin gaat de advocaat echt dreigende taal gebruiken. Hét cliché voor de slotzin in een sommatiebrief luidt: Ik verzoek en voorzover nodig sommeer ik u (...) bij gebreke waarvan ik mij genoodzaakt zie zonder nadere aankondiging over te gaan tot het nemen van rechtsmaatregelen. De strijdlust dampt ervan af; deze advocaat schrikt nergens voor terug. Een beetje advocaat heeft bovendien altijd haast. Hij wil zijn cliënt zo snel mogelijk uit de brand helpen. Dus: Gaarne ontvang ik ten spoedigste (of: op

[p. 323]

kortst mogelijke termijn) uw reactie, bij gebreke waarvan...

Gelukkig belanden niet alle civiele zaken bij de rechter. Procederen is duur, en niet per definitie de beste oplossing. Een advocaat wordt dus ook ingehuurd om te onderhandelen en vervolgens de zaak te schikken. Geen gewone schikking, maar een minnelijke schikking: alsof de eens gezworen vijanden het conflict met de mantel der liefde zullen bedekken. De twee partijen verlenen elkaar finale kwijting over en weer. Een van beiden zal als eerste een schikkingsvoorstel moeten doen. Slechts omwille van het bereiken van een minnelijke schikking, is cliënt bereid wat water bij de wijn te doen; derhalve doet cliënt u, overigens geheel sans préjudice, het volgende voorstel. (De kreet sans préjudice houdt in dat er in een eventuele procedure geen beroep op het voorstel mag worden gedaan. Want een van de heiligste gedragsregels luidt dat confraternele correspondentie nooit aan de rechter mag worden getoond. De uitdrukking wordt soms zelfs kortweg als openingszin gebruikt: Sans préjudice! Overigens is dit een typisch geval van vaktaal waar advocaten niet graag afstand van zullen doen.)

● Taalklasje

Gelukkig ziet ook de Nederlandse Orde van Advocaten in dat haar leden zich begrijpelijker moeten leren uitdrukken. In de verplichte beroepsopleiding voor beginnende advocaten is één dag ingeruimd voor het opvijzelen van de grammatica- en stijlkennis van de kersverse academici. De cursisten krijgen het advies korte zinnen te gebruiken en een zakelijke stijl te hanteren. Helaas wordt het geleerde maar weinig in praktijk gebracht.

Advocaten verdienen hun brood met het ontcijferen van wetten die niemand begrijpt - vanwege de onleesbaarheid van die wetten. Het is jammer dat advocaten het resultaat van hun speurwerk vaak op een weinig duidelijke manier kunnen overbrengen, waardoor zowel cliënten als confrères er geen touw meer aan vast kunnen knopen.