Onze Taal. Jaargang 65

[p. 278]

Reacties

■ Hoe taalkundig verantwoord is Onze Taal?
J. de Rooij - redacteur Algemene Nederlandse Spraakkunst, Amsterdam

Een van de doelstellingen van Onze Taal is voorlichting over taalverschijnselen geven aan leken. Dat brengt met zich mee dat de lezer mag verwachten dat de geboden informatie taalkundig juist en verantwoord is. In deze verwachting werd ik in het juli/augustusnummer drie keer beschaamd.

Zonneveld schrijft over ‘de vijf klinkers van het Nederlands’ aeiou. Hij bedoelt blijkens zijn voorbeeld Mies Bouwman echter niet de klanken maar de létters voor deze - en nog heel wat andere - klanken. Heestermans beschrijft hoe het woord suisse ‘conciërge in de kerk’ in de volksmond ‘omgedoopt’ werd tot swies. Dat omdopen is een eigenaardige term voor wie zich realiseert dat suisse en swies precies hetzelfde klinken. Het ging dus alleen om de vernederlandsing van de spelling. Rombouts ten slotte, die uitkijkt naar een Nederlands-Vlaams woordenboek, stelt het Nederlands en het Vlaams als twee afzonderlijke talen voor. Dat is even onjuist als het Britse en het Amerikaanse Engels als twee talen te beschouwen.

Natuurlijk, alle drie de stukken hadden eerder een verstrooiende dan een voorlichtende pretentie. Maar ook in die stukken mogen geen formuleringen staan die bij niet-taalkundig geschoolde lezers tot verwarring kunnen leiden. Wat ik graag zou willen, is dat de redactie haar lezers daar voortaan beter tegen beschermt.

(Door de redactie sterk bekort.)

■ Moniertang
Cees Raateland - Heemstede

Ewoud Sanders besluit zijn artikel ‘Monierwerk’ (blz. 235 van het septembernummer) met een aan Van Dale ontleende opsomming van samenstellingen met monter-. Mag ik er nog een aan toevoegen? In Heemstede en omgeving wordt de tang waarmee betonvlechters delen van de bewapening met behulp van dun ijzerdraad met elkaar verbinden een moniertang genoemd. Deze tang lijkt op een nijptang, maar heeft een kleine, gedrongen kop en lange benen. Met een moniertang wordt het ijzerdraad allereerst in elkaar gedraaid (getwist) en vervolgens afgeknipt. Het woord wordt overigens niet op z'n Frans uitgesproken ([monjee]) maar met de -ier van manier.

■ Moedertaalonderwijs?
Lianne Mestrom - Roermond

Op pagina 226 van het septembernummer verzet Romke Egbers zich tegen de term moedertaalonderwijs. Deze term zou voorbijgaan aan het feit dat vele Nederlanders het Nederlands niet als moedertaal hebben, denk maar aan allochtonen en dialectsprekers. De redactie van Onze Taal geeft Egbers hierin gelijk, maar benadrukt dat het onderwijs Nederlands streeft naar ‘het bereiken van een veel hoger niveau van kennis en vaardigheden dan bij andere talen’.

Bij dezen wil ik een suggestie doen voor een term die mijns inziens recht doet aan beide aspecten, namelijk standaardtaalonderwijs. Deze term impliceert enerzijds dat er binnen het onderwijs extra aandacht besteed moet worden aan het bereiken van dat hogere niveau voor het Nederlands ten opzichte van andere talen, en sluit anderzijds niet uit dat het Nederlands voor een belangrijk gedeelte van de in Nederland woonachtige mensen niet de moedertaal is.

■ Dysbalans
J.H. Scheffer - zenuwarts, Utrecht

In zijn artikel ‘Onmogelijke ontkenningen’ (Onze Taal, september 1996, blz. 233) noemt Marcel Lemmens als voorbeeld van het gebruik van het voorvoegsel dis het woord disbalans. Dis heeft hier, merkt hij op, de betekenis van ‘verkeerd’ en ‘niet’. Disbalans zou mijns inziens echter beter met een y kunnen worden geschreven, omdat het uit het Grieks afkomstige dys ‘slecht, verkeerd’ betekent, terwijl dis geldt als een ‘onscheidbare partikel, die in samenstelling scheiding of verwijdering uitdrukt (= naar verschillende kanten) of het tegendeel van het simplex (= het grondwoord - red.) aanduidt’ (Wolters Latijns-Nederlands woordenboek, elfde druk). Dus dysharmonie: een slechte harmonie, en dissertatie: uiteenzetting, verhandeling. Gelijkschakeling van dys en dis leidt tot betekenisverarming in de taal.

■ Honde(n)weer
Dr. Diederik Grit - docent Nederlands Opleiding Tolk-Vertaler, Maastricht

Volgens mr. A.R. Meijer (Onze Taal juli/augustus 1996, blz. 186) is de spelling hondenweer - in plaats van hondeweer - onjuist, omdat het woord niets met honden te maken heeft. Volgens hem is het een verbastering van het woord ondeweer oftewel ‘slecht weer’, verwant met het Deense onde-vejr.

Dat de spelling ongelukkig is, ben ik graag met hem eens, maar zijn argumentatie deel ik niet. Het woord hondenweer heeft namelijk wel degelijk met een hond te maken. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt onder hondenweder: ‘zeer onstuimig, bitter slecht weder (“om er geen hond door te jagen”, enz.)’. Allerlei woorden en uitdrukkingen met het element hond duiden op de slechte behandeling waaraan een hond vaak blootstaat: hondenbaan, hondenwacht, een leven als een hond, worden neergeschoten als een hond, nog voor geen hond, de honden lusten er geen brood van, enzovoort. Deze visie op honden is internationaal, en het begrip hondenweer vindt men dan ook in vele talen: Hundewetter, temps de chien, tiempo de perros, tempo da cani, enzovoort. Een Deens woord onde-vejr bestaat niet; Deens voor ‘slecht weer’ is ondt vejr, in de bepaalde vorm det onde vejr. Het Deense woord voor hondenweer is echter gewoon hundevejr.

De spelling hondeweer zou echter toch te prefereren zijn. Die is namelijk zowel logischer als gemakkelijker. Wat had de spellingcommissie ons veel ellende bespaard met de eenvoudige regel: ‘schrijf nooit een tussen-n’! Kan iemand één voorbeeld bedenken waarin deze regel begripsproblemen oplevert?