Ander woord voor...
42 andere woorden voor science
Redactie Onze Taal
In het juninummer vroegen wij u een Nederlands synoniem te bedenken voor science, het woord dat de overheid heeft bedacht voor het nieuwe schoolvak dat in het voorbereidend beroepsonderwijs en op de mavo in de plaats gaat komen van natuurkunde, scheikunde en biologie. Wij wezen erop dat de meest voor de hand liggende oplossing (de woordenboekvertaling ‘natuurwetenschap’) in dit geval niet meteen ook de beste hoeft te zijn. ‘Want’, zo schreven we, ‘wetenschap - dat hoort toch eigenlijk meer bij de universiteit dan bij het vbo en de mavo?’ Vijf van de in totaal 41 mensen die reageerden, zagen dat anders. Patrick Dhollander, een Vlaamse middelbareschooldocent, wees ons erop dat Vlaanderen precies hetzelfde probleem heeft gekend. Daar is destijds gekozen voor natuurwetenschappen. ‘Onze leerlingen doen tijdens deze lesuren niet aan wetenschap, zij maken kennis met de drie “natuurwetenschappen”’, aldus Dhollander.
In totaal werden er 42 alternatieven aangedragen. In iets meer dan de helft daarvan komt het woord natuur voor; de topzeven van meest genoemde benamingen wordt zelfs vrijwel helemaal gedomineerd door natuur-alternatieven:
| 1. | natuurkennis (10×) |
| 2. | kennis van de natuur (8×) |
| 3. | natuurleer (6×) |
| 4. | natuurwetenschap(pen) (5×) |
| 5. | binas (3×) |
| 6. | naturologie (2×) |
| 7. | natuurwetkunde (2×) |
Binas is een buitenbeentje in dit rijtje. Het is een letterwoord (BIologie, NAtuurkunde, Scheikunde), dat zijn nut in zekere zin al heeft bewezen. In het middelbaar onderwijs wordt het zogenoemde BINAS-boekje gebruikt, dat tabellen bevat voor het oplossen van biologie-, natuurkunde- en scheikunde vraagstukken. Een belangrijk nadeel van binas is alleen dat het nogal jargonachtig aandoet - buitenstaanders zullen zich er maar weinig bij kunnen voorstellen.
Maar liefst 35 woorden werden maar één keer genoemd. Exacta, bijvoorbeeld. Dat zou een heel aardige mogelijkheid zijn, ware het niet dat ook wiskunde onder de exacte vakken valt. Fysica, een andere suggestie, verwijst weer te veel alleen naar natuurkunde. En natuur(basis)processen, zou dat makkelijk ingeburgerd raken?
Het beste alternatief voor science moet, zou je op grond van de topzeven zeggen, een woord met natuur erin zijn. Maar daar is ook wel iets tegen in te brengen. Uit een (tamelijk willekeurige) steekproef werd ons namelijk duidelijk dat veel mensen bij een aanduiding met natuur alleen maar denken aan bloemen, planten en dieren (zeg maar biologie) en niet aan zuren en basen (scheikunde) of aan kernfusie (natuurkunde). Toch zullen we het, bij gebrek aan beter, in deze richting moeten zoeken.
Natuurwetenschap(pen) blijven we, ondanks de opmerkingen van Patrick Dhollander, te ‘geleerderig’ vinden, en dat geldt helemaal voor naturologie. Kennis van de natuur heeft ook te veel nadelen. Het doet wat ouderwets aan, en het is al te veel gemunt als term voor ‘plant-, dier- en delfstofkunde’ (Van Dale), waar dus het strikt ‘natuurkundige’ buiten valt. Natuurwetkunde dekt de lading wel heel aardig, maar het ‘bekt’ niet goed. Blijven over: natuurkennis en natuurleer. Wouter Bos uit Heerhugowaard stelde beide woorden als alternatief voor, maar hij heeft een lichte voorkeur voor natuurleer. Natuurkennis vindt hij te veel op natuurkunde lijken.
Wij zijn het hiermee eens. Natuurleer is uiteindelijk het beste synoniem voor science - of, zo u wilt: het minst slechte. Wouter Bos kan een boekenbon van f 50,- tegemoetzien van de Stichting Let Op Uw Taal.
Auteursrechtelijk beschermd