Onze Taal. Jaargang 65

[p. 195]

De zwikzwak was aangeladen
Een woordenboekje Vlaams

Guus Rombouts, tekstschrijver/journalist, Amsterdam

‘Het Vlaams gaat steeds Nederlandser klinken’, is de conclusie van menig België-reiziger. Toch kent Vlaanderen nog steeds een unieke verzameling eigen woorden en uitdrukkingen. Zo komt bij onze zuiderburen iemand meestal niet uit Herenthout maar van Herenthout, en begint een vliegreis niet vanaf Zaventem maar vanop Zaventem. Men rijdt niet door een gebied maar doorheen een gebied. Het is niet ik bel u terug maar ik zal u terugtelefoneren. Waar de Nederlander het heeft over met name of in het bijzonder heeft de Vlaming het over meer bepaald. Engeltjesregen heet rondom Gent het verschijnsel waarbij de zon schijnt terwijl het regent. Via de omroepinstallatie in een station vraagt men de attentie van de aanwezigen met de woorden opgelet, opgelet.

Dat de taalverschillen tussen het Nederlands en het Vlaams groter zijn dan vele Nederlanders vermoeden, beseft men na het doorbladeren van het Klein woordenboek der Vlaamse taal. Het gemakkelijk in het borstzakje van een overhemd mee te nemen boekje, formaat 6,4 cm × 8,6 cm, was in september 1995 te verkrijgen na verzending van een formuliertje aan een postbusadres in het Belgische Aubel. Dat formuliertje hing aan flessen van speciale bieren van een brouwer uit Breda. Het boekje telt 48 pagina's en bevat 409 woorden. Joop Veninga, branchemanager van de brouwer: ‘De oplage was 120.000 stuks. Die zijn binnen een paar weken de deur uit gevlogen. Een nieuwe druk of een handelseditie zal er niet komen, omdat wij dat niet onze taak vinden.’

● Annemekarefiets

Na bestudering van het boekje miste ik het woord boordplank, de vertaling van dashboard. Ook roodlicht voor ‘stoplicht’ (verkeerslicht) en hesp (ham) zijn niet opgenomen. De Nederlander die het over een stamineke heeft, bewijst het Vlaams niet te beheersen, omdat men daar spreekt over een staminee. Een louche café noemt men er een kaberdoes. Een dronken persoon is aangeladen. Het woord aftrekker heeft bij Nederlanders mogelijk een seksuele betekenis, de Vlaming bedoelt er een flessenopener mee. Amigo is de Spaanse vertaling van het woord vriend, voor

•
Gevarengeld zeggen de Noord-Nederlanders, bibbergeld zeggen de Zuid-Nederlanders.
•

Vlamingen heeft het een aanmerkelijk onvriendelijker betekenis, omdat het een stadsgevangenis of een cel in een politiebureau is. Een annemekarefiets is een tandem, een autostopper een lifter. Bessemgeld is het geld dat door de kuisvrouw (werkster) op de grond wordt gevonden. Gevarengeld zeggen de Noord-Nederlanders, bibbergeld zeggen de Zuid-Nederlanders; de uitdrukking ontstond toen in 1944 de V-bommen op Antwerpen vielen en de havenarbeiders die bleven doorwerken dat geld opstreken. Hij ontvangt stempelgeld betekent dat de desbetreffende Vlaming een wwuitkering heeft. Geld en andere waardevolle papieren liggen niet in een kluis maar in een brandkoffer. Een bougie vinden Nederlanders uitsluitend in hun auto, in Vlaanderen staan ze ook voor het raam en hangen ze in de kerstboom: het woord betekent daar ook ‘kaars’. Een botsmuts is een valhelm. Een kapper is aldaar geen haarverzorger maar een glas op een voet waarin een kwart liter drank gaat.

● Wallebakken

Een lafaard is bij onze zuiderburen een alcoholvrij biertje. De bekende Belg Jean ‘Toots’ Thielemans speelt niet op een mondharmonica maar op een mondmuziekje, hoewel hij het zelf zijn broodje noemt, hetgeen mogelijk Brussels dialect is. Het Scandinavisch klinkende solden op de ramen van een uitstalkast (etalage) betekent dat in die winkel opruiming, uitverkoop wordt gehouden. Iemand die praalt, pronkt en opschept, doet volgens onze zuiderburen aan stoefen. Zij liggen niet in de stoel van de tandarts maar van de tandist. De voettram of schoentram pakken is de Vlaamse vertaling van onze uitdrukking de benenwagen nemen. Wallebakken is datgene wat men in Nederland stappen noemt, het op stap gaan, een kroegentocht houden. Dat kan ook gedaan worden door een zwikzwak ofwel een lange, magere slungel.

Dit helaas niet meer verkrijgbare woordenboekje smaakt naar meer, véél méér. Ik zal de dag prijzen dat een Nederlandse of een Vlaamse uitgever een uitgebreider Nederlands-Vlaams, Vlaams-Nederlands woordenboek het levenslicht laat zien. Tot die dag zal ik me tijdens mijn bezoekjes aan Vlaanderen ietwat morrend behelpen met dit tussen mijn franken en mijn paspoort te bewaren taalgidsje.