Onze Taal. Jaargang 65

Geen taalpolitionele acties
Redactie Onze Taal

Greenpoints, homepages, business units - onze taal raakt doorspekt met Engelse woorden. Arno Schrauwers constateert het met zorg, en hij is beslist niet de enige. Die Engelse woorden zijn vaak lelijk, verwarrend en onnodig. Waarom gebruiken we ze dan toch zo vaak?

Buitenlandse uitvindingen leiden tot buitenlandse uitdrukkingen: van file servers tot buzzers. En mondiale markten leiden tot internationale reclame: ‘Let's make things better’ - ook al zijn de apparaten in Nederland ontworpen. Veel mensen zitten veel liever in een business seat dan in een luxe stoel, en stellen meer vertrouwen in een tailor made training dan in een maatwerkcursus. Moeten we ons dan maar bij die Engelse woorden neerleggen?

Soms wel, vindt Onze Taal. Leenwoorden duiden vaak net iets anders aan dan de Nederlandse vertaling. Een loser is, bijvoorbeeld, niet zomaar een verliezer, maar een zielige eeuwige verliezer, en een smile is niet zomaar een lach, maar een valse glimlach. Als er voor een Engels woord geen Nederlands alternatief bestaat met dezelfde betekenis en gevoelswaarde, heeft de taalgebruiker een goede reden om zijn toevlucht te zoeken tot zo'n Engels woord. En zo zijn er nog meer achtenswaardige motieven om vreemde woorden te gebruiken. Jaap Bakker noemde in het juninummer van 1987: behoefte aan afwisseling, aan een eufemisme, aan bondigheid, aan souplesse, aan verlevendiging en aan vergroting van zeggingskracht. Bovendien raken leenwoorden nu eenmaal ingeburgerd in het Nederlands - daar kan ook Onze Taal erg weinig aan doen. Het heeft niet veel zin ten strijde te trekken tegen, bijvoorbeeld, het volledig geaccepteerde een glimp opvangen (‘to catch a glimp’).

Maar dit betekent zeker niet dat we ieder leenwoord klakkeloos accepteren. Integendeel. Wij proberen er het onze aan bij te dragen dat overbodige vreemde woorden geen ingang vinden. Allereerst doen we ons best om in onze eigen stukken het goede voorbeeld te geven. En ook in ingezonden kopij vervangen we een leenwoord zo mogelijk door een Nederlands woord. Zo maken we van interview sollicitatiegesprek, en van controleren beheersen, als die woorden tenminste bedoeld zijn. Verder plaatsen we graag artikelen waarin realistische Nederlandse alternatieven voor vreemde woorden worden besproken. Daarbij denken we bijvoorbeeld aan de serie over computertermen, of aan onze oproepen aan u om Nederlandse varianten aan te dragen voor woorden als airbag, trust en inlay.

● Windmolens

Niet alleen als het gaat om barbarismen, maar ook in andere gevallen van afwijkend taalgebruik - de fouten en slordigheden waar de heer Asser in zijn reactie naar verwijst - kiezen wij voor een genuanceerde opstelling. ‘Soepel ten opzichte van varianten die wijzen op een taalverandering die aan de gang is, streng tegenover slordig taalgebruik dat kan leiden tot misverstand en onbegrip.’ Dat is ons uitgangspunt. We willen niet tegen windmolens strijden door te keer te gaan tegen ingeburgerde constructies als ik mankeer iets of hele

[p. 124]

aardige mensen. Maar wij maken wel bezwaar tegen bijvoorbeeld het verwarren van woorden met een verschillende betekenis, zoals schijnbaarblijkbaar, betichten-beschuldigen of erflater-erfgenaam.

Wat deze houding in de praktijk betekent, kunt u maandelijks lezen in de rubriek ‘Vraag en antwoord’. Bovendien reiken we regelmatig de Onze-Taalprijs uit voor goed taalgebruik en bieden we de stichting LOUT (Let Op Uw Taal) de mogelijkheid presentators met een voorbeeldige taalbeheersing te eren op onze tweejaarlijkse congressen. En ten slotte houden we interviews met mensen die uitblinken in goed en nauwkeurig Nederlands.

● Geen negatieve actie

Al deze maatregelen zijn te vatten onder de noemer ‘positieve actie’. Maar is dat wel genoeg? Is het niet wenselijk om ook werkelijk op te treden tegen slordig taalgebruik en het insluipen van vreemde woorden in onze taal? In de jaren dertig en veertig gingen er regelmatig stemmen op om germanismen met wortel en tak uit te roeien. Het genootschap zou taalgebruikers die zich aan barbarismen te buiten gingen, krachtig op de vingers moeten tikken, door het sturen van protestbrieven en het publiceren van een schandpaalhoekje.

De redactie reageerde doorgaans terughoudend op zulke oproepen tot taalpolitionele acties, en zij doet dat nog steeds. Wij betwijfelen het of al die strafmaatregelen wel enig effect zullen hebben, laat staan een positief effect. Een reden is al in een eerder redactioneel naschrift over deze kwestie genoemd (in het juli/augustusnummer van 1995). Wie iemand voortdurend wijst op taalfouten zonder enige ‘nazorg’ te geven in de vorm van training of discussie, zorgt voor irritatie en verwarring, met nog meer fouten als gevolg. De kans bestaat bovendien dat de foutenmaker een hekel krijgt aan zijn eigen taal.

Er is nog een andere reden om niet enthousiast te zijn over negatieve acties. Onze Taal is een podium waar taalliefhebbers met elkaar kunnen discussiëren over taalontwikkelingen. Van dat podium willen wij niemand weren, ook niet degenen die veel anglicismen willen gebruiken.

● Liefdesbrief

‘Soepel voor (natuurlijke) taalverandering, niet voor slordig taalgebruik’ - we schreven het hiervóór al. Het probleem is alleen wel dat er aan een afwijkende taalvorm zelden een kaartje hangt waarop staat hoe we de vorm moeten waarderen: als slordigheid of als een voorbeeld van taalverandering. Dat moet van geval tot geval bekeken worden, en voor discussies daarover ruimen we in het blad graag plaats in.

Wat lezers en redactie van Onze Taal bindt, is liefde voor taal en in het bijzonder voor het Nederlands. En dat is ons sterkste wapen tegen slordig taalgebruik en tegen overbodige vreemde woorden in onze taal. We hopen dan ook dat ieder nummer van Onze Taal tot meer begrip en kennis van onze taal leidt, en meer lijkt op een liefdesbrief dan op een dwangbevel.