Onze Taal. Jaargang 65

Een deltaplan voor het Nederlands

Arno Schrauwers - wetenschapsjournalist, Amsterdam

Al dat Engels in het Nederlands: moet Onze Taal er eigenlijk niet méér tegen doen? Maar wat dan precies? En hoe zit het met allerlei andere vormen van ‘taalverloedering’? Heeft Onze Taal wel voldoende ‘ruggegraat’? Twee lezers luchten hun hart, en de redactie reageert.

Het Nederlands is in gevaar. Steeds vaker en op steeds meer plaatsen wordt het nodig geacht het Nederlands overboord te zetten. Dat is de bedreiging ‘van boven’. Van de ‘onderkant’ wordt het Nederlands aangetast door het steeds veelvuldiger gebruik van vooral Amerikaanse woorden in het Nederlands. Er zal een deltaplan voor het Nederlands moeten komen. Anders zullen de voorspellingen van de Nijmeegse taalkundige De Bot - dat het Nederlands binnen 25 jaar zal zijn verworden tot een dialect - bewaarheid worden.

● ‘Let's make things better’

Het Nederlandse bedrijfsleven lijkt al verloren terrein. Jaarverslagen verschijnen nagenoeg altijd in het Engels. Philips invents voor ons en maakt de things nu better. De PTT wil ons laten greenpointen en buzzeren en heeft inmiddels de laatste afdelingshoofden omgedoopt tot business unit managers. Het bidbook dat door Elsevier werd gemaakt om haar dochter de Dagbladunie te slijten, was geheel in het Engels.

De positie van het Nederlands in het hoger onderwijs is niet veel beter. Steeds vaker worden proefschriften in het Engels geschreven. Zelfs onderzoekers van de Nederlandse taal- en letterkunde schrijven hun proeve van wetenschappelijke bekwaamheid in het Engels. Wat is daar de ratio van? Je mag toch aannemen dat wetenschappers die zich met het Nederlands bezighouden de Nederlandse taal hanteren? In de naamgeving van de Nederlandse onderzoekscholen wordt steeds vaker voor het Engels gekozen. Het nog te bouwen Nederlandse wetenschapsmuseum wordt nu al consequent aangeduid met Science Centre. En de toekomstige afstudeerder in het hoger onderwijs zal zich binnenkort mogen sieren met Angelsaksische titels als master (dat gebeurt nu eigenlijk al) en bachelor. Niemand schijnt zich daar in Nederland druk over te maken.

Maar niet alleen in het hoger onderwijs rukt het Engels op. Ook in het secundair onderwijs lijkt dat het geval. Er zijn nu al een aantal (een stuk of acht) middelbare scholen waar het Engels de onderwijstaal is. In oorsprong zijn die scholen (of afdelingen van scholen) opgezet voor kinderen van buitenlandse ouders, maar recent zijn enkele scholen overgegaan op een English stream die gericht is op Nederlandstalige kinderen. Al jaren geleden is het Engels op de lagere (nu basis) scholen ingevoerd met als argumenten (volgens exminister Deetman) dat kinderen dat zo leuk vinden en dat ze dan op vakantie in het buitenland met andere kinderen kunnen praten (omdat er zo veel kinderen naar Engeland op vakantie gaan, zeker). IJzersterke argumenten, en ten koste van wat is die invoering gegaan?

● Internationaal opereren

De filmdistributeurs in Nederland zijn jaren geleden opgehouden de titels van buitenlandse films te vertalen. Daar valt natuurlijk wel wat voor te zeggen. Maar het bespottelijke is dat ook films uit landen waarvan maar weinig Nederlanders de taal machtig zijn, zoals China of Iran, in Nederland meestal een Engelse titel meekrijgen. Het lijkt erop dat deze ontwikkeling ook doordringt in de toneelwereld. Zelfs bij boeken begint die neiging de kop op te steken.

De informatica is een ander terrein waar het Nederlands het loodje dreigt te leggen. Een computer spreekt Engels, is de overtuiging van velen. De VPRO verkende vorig jaar met de kijker de nieuwe telecommunicatiewegen van de computer. Een verse netwerkverkenner móest wel de

[p. 122]

indruk krijgen dat Engels de taal van de computer is. De samenstellers van het beginnerspakket en van de begeleidende teksten hadden er alles aan gedaan die indruk te bevestigen. En natuurlijk is Internet, waar het allemaal toe moest leiden, volslagen Amerikaans met zijn homepages, sites en servers.

De Kalverstraat in Amsterdam: meer Engels dan Nederlands.
Foto: Gé Dubbelman/Hollandse Hoogte

De overheid lijkt nog een ‘veilige haven’, maar ook daar wordt steeds vaker het excuus gebruikt dat ook mensen van over de grens alles moeten kunnen begrijpen. Dus worden verschillende overheidsrapporten in het Engels geschreven of worden

•
In de meeste gevallen lijkt het gebruik van het Engels teruggevoerd te kunnen worden op dikdoenerij.
•

congressen over Nederlandse onderzoeksprogramma's in het Engels gehouden. Onlangs is met veel militair vertoon een Duits-Nederlandse divisie geïnstalleerd. Het Nederlands en Duits zullen daar wel als gelijkwaardige voertalen worden gehanteerd, denk je in je grenzeloze naïviteit. Niks daarvan: geen Duits, geen Nederlands, maar Engels.

In verreweg de meeste gevallen lijkt het gebruik van het Engels (of eigenlijk Amerikaans) teruggevoerd te kunnen worden op dikdoenerij; een vorm van onvermogen. De gebruiker hoopt dat de status van het Engels afstraalt op zijn werkstuk of boodschap. Als je maar vaak genoeg roept dat ‘belangwekkend’ en ‘Engels’ een eeneiige tweeling vormen, dan wordt het vanzelf waar. Karin Bloemen en Bill van Dijk, om maar een paar plaatselijke coryfeeën te noemen, roepen al jaren dat je in het Nederlands niet kunt zingen. Wat is dat toch voor een onzin?

● Gelatenheid

Bij dit alles is het zo merkwaardig dat de Nederlandse taalgebruikers - en dat zijn er toch nog zo'n twintig miljoen - dat gelaten over zich heen laten gaan. Interesseert het hun niet, of zouden zij in hun hart het liefst vandaag nog tot het Engelse taalgebied toetreden? Maar waarom maken Nederlanders zich dan zo vreselijk druk als het over spelling gaat en hoor je slechts een zacht gemor over het steeds meer verdwijnen van het Nederlands in openbaar Nederland? Misschien zijn er dan toch mensen wie de dreigende teloorgang van het Nederlands aan het hart gaat? Als het antwoord ‘nee’ is, dan is het simpel: dan moet ik tandenknarsend afwachten tot het Amerikaans het heft in Nederland heeft overgenomen (misschien emigreer ik dan wel naar Vlaanderen, waar men meer op heeft met zijn taal). Maar als het antwoord ‘ja’ is, wordt het dan geen tijd om tot actie over te gaan en een deltaplan voor het Nederlands te gaan maken? Taal is toch meer dan een toevallige verzameling klanken die we kunnen verwisselen als een vuile onderbroek voor een schone?