Onze Taal. Jaargang 65

‘Wilt u gereanimeerd worden?’

Luuk Lagerwerf- Faculteit der Letteren, Katholieke Universiteit Brabant

In December 1994 was er in de media ophef over een vraag die men bij opname in het ziekenhuis aan een patiënt wilde stellen. Om te voorkomen dat het medisch personeel voor een dilemma zou komen te staan tijdens een operatie, wilde men van de patiënt weten of die akkoord zou gaan met reanimatie, als dat nodig was. Bij de opname vroeg men de patiënt: ‘Wilt u gereanimeerd worden?’

Met deze vraag is iets vreemds aan de hand. Het enige goede antwoord is: ‘Nou graag!’ Dat wil zeggen, als je niet levensmoe bent. Het alternatief is namelijk sterven.

● Reële situatie

Vanwaar het ongemakkelijke gevoel dat je bekruipt als iemand je die vraag stelt? Dat komt voort uit de situatie waarin je je moet verplaatsen om de vraag zinvol te maken. Als je gereanimeerd wilt worden, moet je eerst in een levensbedreigende situatie verzeild zijn geraakt. En de meeste mensen die voor een ingreep in het ziekenhuis worden opgenomen, komen er weer heelhuids uit. De vraag naar reanimatie laat je beseffen dat er ook andere scenario's denkbaar zijn.

In het geval van reanimeren is het nodig om stilzwijgend een situatie aan te nemen waarop de in de titel gestelde vraag betrekking heeft. Wat er in feite wordt gevraagd is: ‘Stel, u leeft bijna niet meer. Wilt u dan gereanimeerd worden?’ Het aanvullen van de zin met een bepaalde situatie wordt afgedwongen door het voorkomen van re- in het hoofdwerkwoord van een zin.

Het voorvoegsel re- komt ook in andere woorden voor: repatriëren, repareren, reponeren. Kenmerkend voor deze woorden is dat de situatie die we van het stamwoord kunnen afleiden, juist niet geldt. U bent niet meer ‘animaat’, niet meer ‘in patrias’, (het is) niet meer ‘paraat’, niet meer ‘in positie’. Slechts dan komt u (of komt het voorwerp) in aanmerking de werking van het werkwoord te ondergaan. Om gerepatrieerd te kunnen worden, moet je je buiten het land van herkomst bevinden. Om gereponeerd te kunnen worden, moet iets verkeerd staan.

● Patiënten gerustgesteld?

Een bekende slagzin luidt: ‘Als wij het niet kunnen repareren, is het niet stuk’. De gevolgtrekking hiervan is dat de klusjesmannen in kwestie alle mogelijke gebeurtenissen aankunnen, behalve het ontbreken van een mogelijke gebeurtenis. De humor die uit de slagzin spreekt, is het gevolg van het overschrijden van de regel dat je stilzwijgende aannames (‘er ís iets stuk’) niet mag ontkennen.

Dit brengt ons bij een mogelijke oplossing van het probleem van de vraag naar reanimatie. Een patiënt zal bij de vraag ‘Wilt u gereanimeerd worden?’ met het medisch personeel de stilzwijgende aanname moeten delen dat het erom gaat spannen. En daar schrik je natuurlijk van.

Als we de situatie uitdrukkelijk voorwaardelijk introduceren (‘Stel, u komt in een levensbedreigende situatie. Wilt u in dat geval gereanimeerd worden?’), heeft de patiënt nog de mogelijkheid te denken ‘O, dat overkomt mij niet.’ Hij kan, met andere woorden, de vraag van het medisch personeel zelf op waarde schatten.