Onze Taal. Jaargang 65

Taal-curiosa

Jules Welling

Hanolschrift

Tegenwoordig wordt er niet veel meer met de hand geschreven. Typemachines en tekstverwerkers hebben het edele handambacht teruggedrongen tot minimale proporties in de genres sollicitatie- en liefdesbrieven. Dat vind ik jammer, want een handschrift kan veel over de afzender vertellen.

Zelf hoor ik tot de oude-ambachtslieden. Ik schrijf alles met een vulpen in schriftjes met lijntjespapier, en pas als een artikel, gedicht of zelfs een heel boek gereed is, ga ik achter de apparatuur zitten om mijn tekst in te voeren, zij het niet van harte.

Het eerlijke handschrift wordt steeds minder belangrijk, maar nog steeds ben ik mijn meester van de lagere school dankbaar dat hij mij de fijne kneepjes van het schrijven met de pen heeft bijgebracht. Ik wil niet beweren dat ik behoor tot het gilde van de schoonschrijvers, maar ik ben nog nooit iemand tegengekomen die geen wijs kon worden uit mijn geschrijf. En ik ken de truc van minimum - dat is een van de moeilijkste woorden in handschrift. De m, i, n en u hebben bijna dezelfde schrijfbeweging, en zonder punten op de juiste plaats is het woord vrijwel onherkenbaar. Wie dat woord in één keer duidelijk kan opschrijven, heeft een duidelijk handschrift, en dat is een cadeau voor het leven.

Met de hand geschreven letters dienen afgemaakt te worden, en dat kost tijd. Een aan de bovenkant dichtgetrokken v wordt al gauw een o, en wie de stok van de d niet geheel afmaakt, moet er niet versteld van staan dat de bedoelde d als a geïnterpreteerd wordt. Meestal hebben zulke slordigheden geen gevolgen, omdat uit de context wel op te maken valt wat de schrijver bedoelt. Maar het kan ook gruwelijk fout gaan en als iets fout kán gaan, gáát het ook een keer fout.

Het meest curieuze voorbeeld dat ik daarvan ken, is het woord misteoreolen, dat u als lemma kunt vinden in de dikke Van Dale, twaalfde druk (1992), blz. 1843. Het woordenboek geeft als omschrijving: ‘(bn) (in Belg., gall.) misnoegd, ontevreden’. Misteoreolen is dus een Belgisch bijvoeglijk naamwoord, een gallicisme,

[p. 87]

dus een naar het Frans gevormd woord. Maar in geen enkel Frans woordenboek zult u het woord misteoreolen terugvinden, want het bestaat niet. En ook in het Nederlands bestaat het woord niet. Hoe komt zo'n woord dan toch in het woordenboek terecht, en zelfs druk na druk?

Het antwoord is simpel, maar curieus: door een handschrift. Vroeger werd het woordenboek gemaakt door redacteuren die alle woorden met de hand op speciale kaartjes noteerden. Niet alle medewerkers hadden een even duidelijk handschrift. Soms nam de ene medewerker werk van de ander over, en dat heeft geleid tot het curiosum misteoreolen. Er had moeten staan mistevreden, het Vlaamse woord voor ‘ontevreden’: in het handschrift was de v kennelijk dichtgetrokken, en de d leek in twee delen geschreven. De redactie van Van Dale is hier op het verkeerde been gezet en heeft zich een niet-bestaand woord laten aansmeren, louter omdat het ook in de voorgaande druk genoemd werd.

Ik heb ooit in een klas een jongetje gehad dat baluwe schreef waar hij blauwe bedoelde. Eén letter verwisseld. ‘Laat maar staan,’ zei hij, ‘want baluwe is eigenlijk meer wat ik bedoelde.’ Ik had daar geen antwoord op. Hij had een nieuw woord uitgevonden.