Onze Taal. Jaargang 65

Etymofilie
BM-jacht

Ewoud Sanders

Het is een lelijk woord, BM-jacht, door die rare samenstelling met een afkorting. Ik was al verschillende keren aan boord van zo'n boot geweest voor ik mij voor het eerst afvroeg waar de letters BM voor stonden. Water is niet mijn element, ik heb er al mijn energie nodig om niet misselijk te worden.

Tot mijn verbazing bleken ook de zeilers in mijn omgeving me niet te kunnen helpen. Gelukkig zijn er boeken waarin je dit soort dingen kunt naslaan. BM blijkt te staan voor Bergumermeer. Vlak bij dat meer woonde de man die de BM'er heeft uitgevonden, Hendrik Bulthuis.

Bulthuis was kapper in Bergum. Hij schreef ook toneelstukken en revues, maar bovenal was hij een gedreven botenbouwer en -ontwerper. De overlevering wil dat hij klanten in zijn kapperszaak plotseling in de steek liet als hij een ingeving had, zelfs als zij met het scheerschuim om de mond zaten.

Bulthuis staat te boek als de man die de zeilsport heeft gedemocratiseerd. In de jaren twintig was dit nog een elitaire sport. Bulthuis was vervuld van het idee een boot te bouwen die door iedere handige doe-hetzelver voor weinig geld kon worden nagebouwd.

Vanaf 1923 experimenteerde hij met de zogeheten lattenbouwmethode. In 1928 leidde dit tot het jachtje dat hij de naam BM gaf. Het was een jachtje van 4,75 m lang en 1,50 m breed, met een zeil van 12 m². Het kostte slechts f 100,-. Iedereen kon bij Bulthuis de bouwtekeningen opvragen. ‘Als voorwaarde stelt hij alleen’, aldus de Waterkampioen op 9 november 1928, ‘dat de bouwers zich houden aan de afmetingen en houtsoorten, en dat zij, indien het vaartuig door den N.N.W.B. [Noord-Nederlandse Watersportbond] als wedstrijdklasse wordt aangenomen als de “Bergumer Meerklasse”, hun bootjes zullen doen inschrijven en de letters B.M. in het zeil zullen voeren.’

Bij het publiek sloeg het ontwerp meteen aan. Al in 1930 waren er negentig ‘bouwvergunningen’ verstrekt en in 1931 werd de BM'er als nationale klasse erkend.

De rechten die een bouwer voor een set tekeningen betaalde, liet Bulthuis ten goede komen aan zijn zeilclub, de Watersportvereniging Bergumermeer. Zelf ontving hij geen cent. Toen hij aan het eind van zijn leven door ziekte in geldnood kwam, richtten bevriende zeilers een fonds voor hem op.

Op basis van een ontwerp van Bulthuis bouwde de Noord-Nederlandse Watersportbond in de jaren dertig een 16-m² jacht. Dat staat bekend als de ‘vergrote BM’.

In 1941 kreeg Bulthuis voor zijn verdiensten voor de watersport een erepenning en in 1947 een koninklijke onderscheiding. In 1986 - twintig jaar na zijn dood - werd in Bergum een monument voor hem opgericht.

Een lelijk woord, BM-jacht, maar een woord met een verhaal. Zoals talloze woorden.

Met dank aan Anne Dykstra.