Vergeten woorden
Astrant
Hans Heestermans
Is het echt vergeten, het woord astrant? Ik weet het niet helemaal zeker. Misschien komt het nog in verschillende streektalen voor, maar mijn ervaring in het Westbrabantse (over enige tijd zal ik, volgens de regels van de merkwaardige nieuwe spelling, West-Brabantse moeten schrijven) is dat jongeren niet meer weten wat astrant is, laat staan dat ze nog kunnen zeggen wie uit hun omgeving een astranterik is. Astrant, dat is afgeleid van het Franse assurance ‘vrijmoedigheid’, betekent volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) oorspronkelijk ‘zelfverzekerd, onbeschroomd’, zonder enige ongunstige bijgedachte. ‘Jongen, ge moet al asseranter zijn, als gij bij de menschen zijt’, staat er in het Westvlaamsch Idioticon van de Vlaamse priester L.L. De Bo uit 1873 te lezen. In mijn Westbrabantse dialect ken ik het alleen met een negatieve bijklank. Iemand die astrant is, is brutaal. Zo iemand noemde je 'n astranten 'ond, een brutale hond dus, zonder h, want vele zuiderlingen hebben moeite met die klank h.
Zo'n brutaal mens heette ook wel 'n astranterik. Gerard Walschap laat in zijn boek Bejegening van Christus uit 1940 een van zijn hoofdpersonen zeggen: ‘Breng mij geen vreemd volk meer in huis (...) Zeker geen siropen heiligen die voor me staan met gevouwen handen (...) Ik heb nog liever een astranterik die mij niets tracht wijs te maken, maar van aanpakken weet.’
Overigens gebruikte De Bo, zoals u hierboven zag, de minder verbasterde vorm asserant, maar waarschijnlijk zullen de meeste dialectsprekers het alleen maar kennen als astrant, ‘met invoeging van t tusschen s en r die onmiddellijk achter elkander kwamen’, zoals het WNT het zo fraai formuleert. Met die t erin was het woord ook aan Multatuli vertrouwd, want hij heeft het over asterant. ‘Zeg, Wouter, hoe kwam het toch dat je zoo opeens met de familie meeging? 't Is nogal heel erg asterant van je. Je bent toch een asterante jongen.’
Is ast(e)rant een vergeten woord? Laat me weten of uw dialect het nog kent en ook of de jongeren het nog gebruiken.
Auteursrechtelijk beschermd