Onze Taal. Jaargang 65

Taalcuriosa
Jules Welling

Naamlipogrammen

Toen ik het programmaboekje van het Nederlands kampioenschap schaken en dammen voor vrouwen las, viel mij op pagina 35 iets bijzonders op. Barbara Graas had bij de damsters de titel op haar naam geschreven in 1973, 1974, 1976, 1977 en 1978. Een hele prestatie, maar wat is daar taalkundig curieus aan? Je moet het zien, maar als je het ziet, is het eenvoudig. Het gaat hier om een naam met slechts één klinker, de a, maar wél vijfmaal achter elkaar, zonder dat een andere klinker roet in het eten gooit. Dat verschijnsel wordt lipogram genoemd.

Is de naam Barbara Graas een verbetering van wat Battus in de Opperlandse bijbel (Opperlandse taal- & letterkunde, 1981) biedt? Op pagina 30 vond ik in zijn lijstje bij de a Anna Blaman, met slechts vier a's. Dat record was dus gebroken.

Het vervolg van het lijstje van Battus voor de andere klinkers ziet er zo uit: voor de e Peter Verstegen (5), voor de i Frits Philips (3), voor de o Toon Kortooms (5) en voor de u Ruud Lub (3). Toen ik het boek van Battus eenmaal opgeslagen had, begon een ware speurjacht naar ‘bekende’ Nederlanders - want dat moeten het zijn: iedereen moet het kunnen controleren - met een naamlipogram van méér letters. Dat blijkt tegen te vallen. Max Pam (publicist), Hanna Lam (dichteres) en Hans Kazan (illusionist/presentator) liggen voor het oprapen, maar met vier of meer a's zijn de bekende Nederlanders dun gezaaid. Behalve Barbara Graas heb ik er nog één met vijfmaal a gevonden: Marga van Praag (presentatrice). Ge-

[p. 27]

tweeën delen Barbara Graas en Marga van Praag vooralsnog de recordlijst voor de a.

Met de e kwam Battus tot Peter Verstegen (schrijver/vertaler), met vijf e's. Dat was behoorlijk scherp. Mooie voorbeelden als Kees Verkerk en Peter Knegjens, respectievelijk schaatskampioen en presentator, werden daardoor onbruikbaar, maar met Berend Veneberg, de sterkste man van Nederland in 1993 en 1995, had ik hem geëvenaard. Het genoemde programmaboekje van het Nederlands kampioenschap schaken en dammen leverde echter nog een prachtige vondst op: Heleen de Greef, Nederlands kampioene schaken in 1984 en 1986. Zij leverde me zes e's op een rij, waarmee opnieuw een record van Battus gebroken was.

Het i-record van Battus met Frits Philips is scherp. Ik ken wel een Willi Ickliki met 5 i's in zijn naam - hij zit in het bestuur van de Wereldschaakbond (FIDE) - maar helaas voldoet hij niet aan de criteria; hij is wel Nederlandstalig, maar als Vlaming geen ‘bekende Nederlander’. Verder ken ik wel de Nederlanders Rick Smits (basketballer in Amerikaanse dienst) en Frits Spits (presentator), maar met twee i's overtreffen zij het voorbeeld van Battus niet. Ook het voorbeeld in de o-categorie (Toon Kortooms) is niet eenvoudig te verbeteren, zo is me gebleken.

Bij de letter u kwam Battus niet tot een serieus voorbeeld. Hij grapte wat met Ruud Lub(bers). Een voorbeeld van deze categorie is de naam van de acteur Luc Lutz, maar met voornamen als Truus, Ruud of Guus zou je toch denken dat er meer in moet zitten.

Twee van de vijf records van Battus zijn verbeterd, maar ik heb het vermoeden dat ook mijn records nog voor verbetering vatbaar zijn. Ik daag de lezers van deze rubriek uit om met betere voorbeelden voor de dag te komen. De namen moeten voor iedereen na te trekken zijn. Een naam als Barbara van Panamakanaal, met 10 a's achter elkaar, kan ik zelf ook wel verzinnen, maar ik kan niet bewijzen dat zij ook werkelijk bestaat.