Onze Taal. Jaargang 62

Van woord tot woord
Marlies Philippa
Galliërs

Ook ik ben een liefhebster van de avonturen van Asterix. Helaas heeft dat er bij mij toe geleid dat ik bij een ‘sterretje’ voortdurend asteriks zeg in plaats van asterisk: ik pas ‘metathesis’ toe van de laatste twee letters. U kunt dat vergelijken met de uitspraak weps en geps, eveneens klankverspringingen.

Bij het artikel ‘Rare jongens, die Galliërs!’ heb ik enkele opmerkingen en aanvullingen. Zo wordt gesproken van het Engelse war, dat een aan het Frans ontleend (West)frankisch woord is. Maar ook in ons land zaten Franken en die spraken Nederfrankisch. Het Nederlandse war, dat we kennen uit in de war zijn en verwarren is dan ook hetzelfde woord. We moeten uitgaan van een betekenisontwikkeling onrust → tweestrijd/twist → oorlog.

In de middeleeuwen vond men het niet zo'n probleem om de namen van Keltische volkeren als Galliërs en Britten te duiden. Men ging eenvoudig uit van Griekse of Latijnse woorden die erop leken. Het was een spel met namen. Britones zou zijn afgeleid van quasi brutones, omdat ze zo dom zouden zijn. Het Latijnse brutus - waar bruut en brutaal vandaan komen - betekende ‘stom, log, dom’. De naam van de Galliërs had volgens de middeleeuwers te maken met het Griekse gala ‘melk’. Ze hadden immers zo'n melkachtig uiterlijk!

● Germania als dieventaal

Hans te Winkel gaat niet in op de etymologie van het woord Kelt(en) zelf. Dit stamt via het Latijnse Celtae uit het Griekse Keltoi. Het moet een vergrieksing zijn van de naam van een Keltische stam waarmee de Grieken in contact kwamen. In de derde eeuw voor Christus ontleenden de Grieken de Keltische benaming opnieuw, nu als Galatai ‘Galaten’. Eerst vatten zij de beginklank dus op als een stemloze en later als een stemhebbende k (zoals in goal, dat veel Nederlanders als kool uitspreken).

Volgens Hans te Winkel komt Gael(ic) van Gaedhael, verwant aan het Oudierse Goidel. Ik ben geen Keltoloog, maar mijn bronnen zeggen dat het uit het Schotse Gaidheal/Gaedheal ontstaan is, dat overeenkomt met het (Oud)ierse Goidel/Gaidel/Gaoidheal. Het Germaanse wild heeft in het Keltisch als tegenhangers Welsh gwyllt en Iers geilt. Mocht een Welshe vorm gwyddel met gwyllt te maken hebben, dan zou er sprake zijn van een dl-me-