Onze Taal. Jaargang 62

In memoriam

A.J. Klei - oud-redacteur Trouw

Er was een plaatselijke wethouder gestorven en omdat de man (met permissie) niet zo bar belangrijk was geweest, bedisselden ze op de krant dat er geen ‘in memoriam’ behoefde te worden vervaardigd. Wel moest er natuurlijk een behoorlijk overlijdensbericht komen - of ik dat maar wou maken.

Enigszins in paniek keek ik op; ik had zoiets nog niet eerder bij de hand gehad. ‘Denk eraan, in de krant gaan mensen niet dóód, maar héén!’, riep een oudere collega, en een ander spotte daaroverheen: ‘En vergeet niet te informeren wáárheen.’

● Passende woorden

Ik grijnsde verlegen en ging naar het archief om gegevens omtrent de heengegane te verzamelen. De oogst was gering, en ik vroeg onze raadsverslaggever of hij me nog aan bijzonderheden kon helpen. ‘Die kerel kon, als je hem in de kroeg tegenkwam, soms mooie bakken vertellen’, werd me gemeld. ‘Dankjewel’, zei ik beleefd en ik dacht: hoe breng ik dit onder woorden zonder de indruk te vestigen dat de overleden bestuurder een drankzuchtige moppentapper was? Na diep nadenken en met instemming van de eindredacteur liet

[p. 128]

ik de lezers weten: ‘In besloten kring liet hij zich vaak van zijn geestige kant kennen.’

Zo leerde ik al vroeg in mijn journalistieke bestaan een bij de dood passende taal te hanteren. Hierbij teken ik aan dat ik in dit verband nooit het door mijn oudere collega aanbevolen heengaan heb gebruikt. Dit vind ik meer iets voor overlijdensadvertenties: ‘Van ons is heengegaan...’ En dan nóg is me dit werkwoord te actief. Het wekt bij mij de gedachte dat de betrokkene eigener beweging is opgestapt: Kom, ik ga maar eens heen...

Vaststaat dat een overlijdensbericht zakelijk van toon en sober van taal dient te zijn. Het gaat om een correct overzicht van iemands levensloop, iemands functies en hoedanigheden - en aan het slot staat waar en wanneer de begrafenis of crematie is. Over begraven gesproken: in mijn jonge, gezagsgetrouwe jaren is me bijgebracht dat hooggeplaatsten niet worden begraven, maar ten grave gedragen worden of ter aarde besteld worden.

● Plotseling overleden

Toen ik bij het klimmen der jaren rijp werd geacht andermans kopij te beoordelen, had ik nooit vrede met het theatrale ‘Jan Jansen is niet meer’. Ik bedwong de neiging ervan te maken ‘Jan Jansen is er niet meer’ en vroeg de steller van het bericht gewoon te melden dat Jan Jansen was overleden. Huiverig ben ik ook van een uitdrukking als ‘weggerukt uit dit leven...’ Zeg dan dat iemand geheel onverwachts is overleden.

Hoewel..., daarmee moet je ook uitkijken. Mijn krant had een zeer gewetensvolle medewerker, die eens berichtte dat een vooraanstaand predikant ‘geheel onverwachts’ was gestorven. Even later belde hij opgewonden op: of ik het woordje geheel wilde schrappen, want de overleden dominee had het jaar ervoor al een waarschuwing gehad in de gedaante van een hartaanval.

Hoewel ik de ogen niet sluit voor de onaangename kanten van de dood, heb ik altijd met veel genoegen een ‘in memoriam’ geschreven. Anders dan in een overlijdensbericht kun je hierin persoonlijk zijn, lucht geven aan je bewondering of genegenheid en aldus vrijpostiger met gegevens én de taal omgaan. En die wethouder uit het begin van dit stukje zou ik achteraf graag in zijn stamcafé hebben neergezet.