Onze Taal. Jaargang 62

[p. 54]

Van woord tot woord
Marlies Philippa
Abn

U hebt al een hele tijd niets meer van het ABN gehoord. Met ABN bedoel ik niet Algemeen Beschaafd Nederlands, maar Actiecomité Buitenlandse Namen. Ik zal even uw herinnering opfrissen. In juni 1987 gaf het ANP een boekje uit met de titel Schrijfwijze van buitenlandse namen. De bedoeling was dat media en atlassen deze schrijfwijze zouden overnemen en dat er daardoor in het Nederlands een uniform spellingsysteem voor buitenlandse namen zou ontstaan. Een nobel streven, ware het niet dat men te weinig rekening hield met de in Nederland gegroeide schrijftraditie voor dergelijke namen en dat men te veel buitenlandse, vooral Engelse en Franse, spellingen overnam. Dit alles in het kader van de internationalisering en de computerstandaardisering. En zo zagen we op tv plotseling Kuwayt en Saudiarabië in plaats van Koeweit en Saoedi-Arabië, en was ons pekineesje voortaan afkomstig uit Beijing.

Exoniemen (Nederlandse vormen voor buitenlandse namen) mochten van het ANP nog maar in zeer beperkte mate: Parijs en Wenen konden wel, Gotenburg en Celebes niet.

● Actie en bijval

De meeste regionale kranten namen de suggesties van het ANP over; het NOS-journaal deed dat in eerste instantie ook, maar week er later in veel gevallen toch weer van af. De landelijke bladen bepaalden hun eigen norm. De zo gewenste uniformiteit bleef dus ver te zoeken. Eind 1987 besloten wij daar iets aan te doen of althans te proberen de bevoegde instanties aan het denken te zetten. Wij, dat waren drie medewerkers van Onze Taal: Jaap Bakker, Robert-Henk Zuidinga en ik. Wij verenigden ons in het Actiecomité Buitenlandse Namen. Onze doelstellingen waren tweeërlei. Ten eerste vonden wij dat het geen pas gaf dat een particuliere organisatie vrij dwingende spellingregels voor de Nederlandstalige media opstelde. Dat dient door de Taalunie te worden gedaan. Verder stelden wij dat er bij het weergeven van buitenlandse namen uitgegaan zou moeten worden van de Nederlandse spellingtraditie. Wat exoniemen en vernederlandsingen betreft: deze behoren tot de Nederlandse woordenschat en daar mag men niet onzorgvuldig mee omspringen.

Onze overwegingen en argumentatie hebben wij uiteengezet in het Manifest ABN dat in januari 1988 integraal in Onze Taal werd gepubliceerd. Ook ‘Nederlands van nu’, het Vlaamse zusterblad van Onze Taal, nam ons manifest op. Diverse media schonken er aandacht aan. Van veel instellingen en particulieren uit Nederland en België ontvingen wij adhesiebetuigingen. Jan van Groesen, mede-samensteller van de ANP-schrijfwijze, kreeg van Onze Taal in april 1988 de gelegenheid om te reageren op het manifest en de standpunten van het ANP uitgebreid uiteen te zetten. In hetzelfde nummer gaven wij daarop al even uitgebreid antwoord. In juni 1988 erkende het bestuur van het Genootschap Onze Taal het ABN officieel als actiecomité van het genootschap. Onze activiteiten konden wij voortaan namens en met instemming van het genootschap uitvoeren.

● Donorprincipe

Enkele maanden later formeerde de Nederlandse Taalunie een Werkgroep Buitenlandse Aardrijkskundige Namen. Een van onze doelstellingen leek binnen bereik. De werkgroep werd op 25 oktober 1988 geïnstalleerd. Zij kreeg als opdracht een voorstel te doen voor een lijst met namen van landen en hun hoofdsteden. Grondslag vormde de zogenoemde CBAN-lijst, de ‘Lijst van Landennamen’ die in 1980 door een officiële commissie werd opgesteld, maar die nooit algemeen ingang heeft gevonden. Het ABN kondigde in september 1988 in Onze Taal aan de activiteiten van de Werkgroep kritisch te zullen volgen.

Dat hebben we ook gedaan. Ruim een jaar later had de Werkgroep een nieuwe ‘Lijst van landnamen’ gereed. Uitgangspunt voor deze lijst was het ‘donorprincipe’: men baseerde zich op de officiële naam, zoals hij in de taal van het land zelf geschreven wordt. Omdat dit voorstel naar ons oordeel behoudens enkele verbeteringen op tal van punten nog veel te wensen overliet, stelde het Actiecomité een uitgebreid commentaar op en stuurde dat toe aan de Werkgroep. Een belangrijk deel van dat commentaar verscheen in 1990 in het januarinummer van Onze Taal.

● Hoopvolle aanpassing

Besluiten bij de Taalunie komen niet erg snel tot stand. Pas in de tweede helft van 1992 stond in Publikatieblad 24; Besluit 18 van het Comité van Ministers te lezen dat voorgesteld werd de ‘Lijst van landnamen’ van de Werkgroep Buitenlandse Aardrijkskundige Namen niet te erkennen. Het Comité van Ministers verlangde een grondige aanpassing op de volgende punten (ik citeer):

-	omkering van de hiërarchie der uitgangspunten: voorkeur geven aan exoniemen waar mogelijk (bijv. Peking i.p.v. Beijing);
-	rekening houden met gebruikersvriendelijkheid en functionaliteit van de voorgestelde schrijfwijzen, wat op zijn beurt inhoudt: a) weglaten van voor het Nederlands niet functionele diacritische tekens (bijv. Bénin); b) omspelling van ongebruikelijke woordbeelden volgens de bestaande orthografische principes van het Nederlands (bijv. [u] → ‘oe’ en [E^i] → ‘ei’ in Kuwayt), tenzij de schrijfwijze in zijn van de Nederlandse spellingprincipes afwijkende vorm reeds algemeen gebruikelijk is (bijv. Peru);
-	toevoeging van namen van landen of landdelen die door het grote publiek vaak in de plaats van de officiële naam worden gebruikt, met verwijzing naar de officiële landnaam (bijv. Engeland → zie: Verenigd Koninkrijk);
-	aanpassing van het voorstel aan de inmiddels gewijzigde politieke en staatkundige situatie.

Wij van het ABN denken dat onze taak bijna voltooid is!