Onze Taal. Jaargang 62

[p. 35]

Reacties

■ Meervoud van afkortingen
A.J.S. Majoor - Soest

Voor de meervoudsvorming van verkorte zelfstandige naamwoorden ontwikkelde drs. Kaashoek (Onze Taal december 1992) eigen spelregels; hij wil ons ex'en laten schrijven, zich beroepend op de Woordenlijst: ‘Voor de uitgangen van de meervouden en genitieven en voor de affixen in afleidingen van woorden die uit één spraakklank bestaan of met één teken worden geschreven, en van afkortingen verschijnt een apostrof: s'en, s'je, NS'er.’

Het woordje ex is echter geen afkorting, bestaat niet uit één spraakklank en wordt niet met één teken geschreven (zoals x, met meervoud x'en). Daarom is de spelling ex'en incorrect; beter lijkt mij exen of ex-en (zie Van Dale en Koenen).

● Meervoudsvorming
C.W. Benthem - Voorschoten

Op het artikel ‘Over profs, info's en ex'en’, december 1992 blz. 292, wil ik twee aanvullingen geven.

Naar mijn taalgevoel is het meervoud van prof, in de betekenis ‘professor’, wel proffen en geen profs zoals de heer Kaashoek beweert. Dit wordt bevestigd door het Groene Boekje: op blz. 407 is de meervoudsvorm proffen als gelijkwaardig naast profs vermeld. Van Dale werkt dit verschil in zijn (groot) woordenboek keurig uit: (1) prof/proffen, (inform.) als verkorting van professor; (2) prof/profs, als verkorting van professional.

De schrijver vermeldt een tendens in de spreektaal om zelfstandige naamwoorden met een meervoud op -n te veranderen in een meervoud op -s. Deze tendens manifesteert zich net zo goed op schrift als in de spreektaal, maar in beide gevallen betreft het toch alleen woorden die in het enkelvoud op een stomme e eindigen (zoals gemeente, orde en wijze in het artikel). Ik heb nog niet straats gehoord of gezien in plaats van straten.

■ Houdoe(you do)
Dr. P.F. van Velden - Hoogerheide

Naar aanleiding van de reactie ‘(God be)houd(e)oe’, op blz. 278 van het decembernummer, veronderstel ik dat de groet hoedoe een verbastering is van het door de geallieerde troepen in de (na)oorlogse jaren in de zuidelijke provincies gebruikte ‘how do you do’.

■ Dubbelzinnige cirkelredenering
J. Bakker - Den Haag

In het decembernummer geven de auteurs Van Eemeren en Grootendorst een voorbeeld van een cirkelredenering: ‘Een lepel is van zilver als je er een grijze streep mee kunt trekken op een stuk kunstdrukpapier.’ En hoe kun je weten of een stuk papier kunstdrukpapier is? ‘Papier is kunstdrukpapier als je er met een zilveren lepel een grijze streep op kunt trekken’ (Karel van het Reve).

De auteurs merken op dat het niet nodig is te vertellen wat er mis is met deze uitleg. Huns inziens is de cirkelredenering overduidelijk. Toch beschrijft Van het Reve hier een ondubbelzinnige methode om na te gaan of een onbekende lepel al of niet van zilver is. Deze methode staat in de meet- en weegtechniek bekend als de substitutiemethode. Juweliers gebruiken deze methode om vast te stellen of een voorwerp van goud is en zo ja, wat het gehalte is.

In beide zinnen spreekt Van het Reve van ‘een’ lepel. Het onbepaalde lidwoord duidt aan dat hij niet een speciale lepel op het oog heeft. Veronderstel dat een zilverliefhebber een lepel van een hem onbekend zilvergehalte wil kopen; om te bepalen of de lepel van zilver is, wordt op een stuk aldaar aanwezig papier van onbekende herkomst een grijze streep getrokken. Of het inderdaad om kunstdrukpapier gaat, stelt de koper vast met een zilveren lepel. Door het onbepaalde lidwoord híer te gebruiken, geeft Van het Reve duidelijk aan dat niet specifiek de lepel uit het eerste deel van het citaat is bedoeld. Wat is de reden om juist een andere lepel te gebruiken? In een zilverwinkel zijn genoeg lepels of andere voorwerpen waar zilvermerken op staan en waarvan afkomst en/of gehalte ondubbelzinnig vastligt. De koper bemerkt dat hij inderdaad kunstdrukpapier heeft gebruikt door het trekken van een grijze streep met een ‘bekende’ zilveren lepel.

Het blijkt derhalve dat, terugredenerend:

-	met een bekende lepel de aard van het papier wordt bepaald;
-	met het daardoor bekend geraakte papier de aard van een andere, onbekende lepel wordt aangetoond.

Conclusie: de twee zinnen van Van het Reve, aansluitend gelezen, geven een correcte beschrijving. Gelet op het dubbelzinnige karakter van het voorbeeld, zijn de zinnen niet geschikt om er een drogreden of cirkelredenering mee aan te tonen.

● Oppassen in Bulgarije
Leon van den Berg - PR-adviseur, Zoetermeer

Mr. J. Revis geeft in Onze Taal van november 1992 met ‘passop avec moi’ een aardige anekdote over het voorkomen van Nederlands in andere talen. Het Nederlands heeft woorden achtergelaten in allerlei talen. Soms word je in het buitenland aangenaam

[p. 36]

verrast. Jaren geleden was ik in Bulgarije. In een onooglijk dorpje werd ik bijna onder de voet gelopen door een klein meisje. Het kwam niet tot een botsing, want zij riep met veel overtuiging ‘oppassen!’ De klemtoon lag daarbij op -sen. Volgens een bevriende Bulgaar bleek het hier inderdaad om een Nederlands woord te gaan. Hij meende dat het een restant was uit de tijd toen de Nederlanders voor hun zeilschepen goede masten nodig hadden. De daarvoor benodigde bomen werden op de Balkan gekapt. Eerlijk gezegd weet ik niet of deze verklaring historisch juist is, maar het geeft wel een trots gevoel over onze taal.

■ Duidelijkheid als hoogste norm
H.W. Lichtendahl - Voorschoten

In Onze Taal 1992 nummer 10 (blz. 226) verklaart Paula van der Kolk de normen volgens welke ‘gewone taalgebruikers’ hun eigen en andermans taal beoordelen. Haar conclusie is dat de esthetische norm voor de leek de belangrijkste is. Ook zonder informanten te hebben geraadpleegd ben ik ervan overtuigd dat de ‘gewone taalgebruikers’ een autoriteitsnorm, esthetische norm, zuiverheidsnorm, effectnorm, efficiëntienorm, fatsoensnorm, conventienorm en historische norm niet verwerpen, maar dat zij veelal van oordeel zijn dat de duidelijkheidsnorm de hoogste prioriteit moet hebben.

‘Ik wort ziek’ (citaat uit het artikel van Van der Kolk) is klare taal. De zin voldoet aan de (= mijn) duidelijkheidsnorm, ook al is hij niet correct gespeld.

Wellicht is de duidelijkheidsnorm begrepen in de in het artikel genoemde effectnorm. Vooral sportpresentatoren zouden de duidelijkheidsnorm bewuster moeten hanteren. Nu althans klinken hun mededelingen gehaast en raken zij aan het einde van een zin vaak in ademnood, wat in een soort gefluister uitmondt, terwijl de luisteraar juist het laatste woord goed had willen verstaan; het is immers veelal het voornaamste woord (werkwoord) van de zin.

■ Edinburg(h)
Dr. C.A. Zaalberg - Leiden

Op 13 december 1992 staken Van Kooten & De Bie de draak met onze minister-president, omdat hij de hoofdstad van Schotland bij haar traditionele Nederlandse naam had genoemd, in plaats van de uitspraak van Engelsen of Schotten gebrekkig na te apen, zoals anderen doen.

Minister Lubbers gaf juist het goede voorbeeld. Laten de nieuwsberichtgevers het zijne volgen, en Rijsel niet langer de glibberige naam Lille geven. Gulik niet langer door Jülich vervangen! Voor de Poolse namen van Breslau en Danzig moeten we onze spraakorganen gymnastiekles laten nemen. Als er ooit weer onderwijs in de vaderlandse geschiedenis zal worden gegeven, zullen de kinderen dan spreken van de Unie van Arras?