Onze Taal. Jaargang 62

[p. 34]

Help! Weer een commissie!

Martin de Koning - docent taalbeheersing heao Amsterdam

Veel mensen geloven dat schrijfvaardigheid uitsluitend een kwestie is van talent: je hebt het of je hebt het niet. Daar lijkt op het eerste gezicht veel waars in te zitten. Vraag maar eens aan zeer taal- en stijlgevoelige mensen waar ze dat taal- en stijlgevoel geleerd hebben. Op z'n best krijg je als antwoord dat ze ‘goed Nederlands’ hebben gehad. Maar wat dat is, weten ze zelf vaak niet: nog nooit heb ik van een goed stilist gehoord dat hij die fraaie stijl en heldere compositie echt aangeleerd heeft gekregen. Valt er over schrijfvaardigheid dus niet meer te zeggen dan ‘je hebt talent, ga zo door’? Als dat werkelijk zo is, moeten we het onderdeel ‘schrijven’ onverwijld uit de lessen Nederlands schrappen. Dan zijn er wel betere bestedingen voor het vrijkomende geld. Maar het is niet zo. Er valt best een hoop aan te leren, maar we doen het niet.

● Op zijn meest niet zoveel

Zou ik het rapport De taalvaardigheid van eerstejaars HBO-studenten* gekend hebben als ik niet toevallig zijdelings bij dat onderzoek betrokken was geraakt? Vast niet, want het heeft in de media indertijd net zoveel aandacht gekregen als het Nederlands kampioenschap midwinterhoornblazen. Terwijl het toch een uitstekend onderzoek was. De probleemstelling in dit rapport is even brutaal als eenvoudig: voldoet het moedertaalonderwijs voor havo en vwo aan de eisen die het hbo stelt? De onderzoekers vroegen eerstejaarsstudenten en docenten van hbo-instellingen welke taaltaken als problematisch ervaren werden: wat heb je aan taal nodig en wat vind je er moeilijk aan?

En wat zeiden de studenten? Over schrijven - en dat is waar het hier om gaat - zeggen ze dat ze het moeilijk vinden om gegevens of ideeën helder op papier te krijgen; om de eerste zinnen van een tekst op papier te krijgen; om een verslag te schrijven van een onderzoek of experiment, en om een tekst te schrijven met een goede structuur. En wat vonden ze van het onderwijs dat ze erin kregen? Ik citeer hier de onderzoekers maar even, want fraaier onderkoeld dan zij kan ik het niet zeggen: ‘Met betrekking tot de taken die veel voorkomen en belangrijk zijn, geven de studenten gemiddeld aan dat zij er op zijn meest “niet zoveel onderwijs” in genoten hebben.’

Dat hadden de onderzoekers trouwens zelf ook al geconstateerd. Ze hadden een geraffineerd schrijftoetsje samengesteld - wie niet gelooft dat je schrijfvaardigheid opvallend nauwkeurig kan toetsen, moet dat rapport maar eens lezen - en de beoordelaars kregen voortreffelijk heldere beoordelingscriteria mee. Volgens die beoordelaars bleef achtentachtig procent(!) van de studenten onder de gemiddelde minimumnorm. Maar ja, ze hebben er dan ook ‘op z'n meest niet zoveel onderwijs in genoten’.

Waar hebben onze ex-havo'ers en -vwo'ers dan op z'n meest wel veel onderwijs in genoten? De eerste zinnen van een tekst op papier krijgen, daar zijn toch oefeningen voor te bedenken? Een verslag schrijven van een onderzoek, daar is toch een kiene leergang voor te bedenken? Een tekst goed structureren, dat is toch een kwestie van geraffineerd materiaal ontwerpen en daarmee trainen? Waarom doen we dat dan niet? Waarom is dat materiaal er niet?

● Verwijten

Nee, collega-neerlandici, dit is geen verwijt aan u. Het is niet onze taak om uitgekiend materiaal te ontwerpen. Daar hebben we helemaal geen tijd voor. Wij zijn de uitvoerders. En goed uitvoeren is al een hele klus. Dit is een verwijt aan de CVEN (zie het voorafgaande artikel in dit nummer) en andere zinloze commissies. Het brandende probleem is helemaal niet of het opstel anders getoetst moet worden. Er moet anders onderwézen worden: met goed, niet te tijdrovend en toch effectief lesmateriaal. Dit is een verwijt aan de minister, die dergelijke commissies installeert in plaats van een talentvolle werkgroep in te stellen om dat materiaal te ontwikkelen. Het is een verwijt aan universitaire docenten taalbeheersing en didactiek. Zíj worden geacht te weten waar de knelpunten echt liggen. Zij worden geacht de (buitenlandse) vakliteratuur te kennen en daar ruchtbaarheid aan te geven. Waarom hoor ik dan nooit iets van ze? Waarom ontwerpen ze met hun studenten geen materiaal dat bruikbaar is? Waarom promoveert er nooit iemand op fantastisch lesmateriaal? Niet wetenschappelijk genoeg? En ten slotte verwijt ik de auteurs van het hier aangestipte rapport dat ze hun onthullende resultaten niet van de daken hebben geschreeuwd. Zo verandert er nooit wat. Behalve de samenstelling van commissies natuurlijk.

* Baltzer, De Glopper, Van Schooten, De taalvaardigheid van eerstejaars hbo-studenten. SCO, Amsterdam 1988