Onze Taal. Jaargang 62

[p. 11]

Vraag & antwoord
Taaladviesdienst

● Artsonvriendelijker(e) produkten

? In een verslag moest ik rapporteren over artsonvriendelijkere produkten. Mag ik in het bijvoeglijk naamwoord de buigings-e achterwege laten?

! Ja. We mogen de buigings-e weglaten als daarmee voorkomen kan worden dat (meer dan) twee onbeklemtoonde lettergrepen met een sjwa elkaar opvolgen (ANS blz. 331).

Deze e-weglating doet zich vooral voor bij de volgende twee groepen bijvoeglijke naamwoorden:

1 bijvoeglijke naamwoorden die op -ig of -lijk uitgaan vóór een hetwoord:

-	het onvermijdelijk(e) gedrag
-	het verrukkelijk(e) stuk taart
-	het verduidelijkend(e) antwoord

2 de vergrotende trap van bijvoeglijke naamwoorden:

-	de onbetrouwbaarder(e) collega
-	de gematigder(e) oplossing
-	het vrouwvriendelijker(e) gedrag

● Wij vertrouwen (erop) dat...

? Is erop weglaatbaar in de zin ‘Wij vertrouwen (erop) dat wij u hiermee van dienst zijn’?

! In de zin ‘Ik vertrouw op een ontmoeting’ noemen we het zinsdeel dat met het voorzetsel begint voorzetselvoorwerp. Het voorzetsel vormt een vaste combinatie met een werkwoord of met een bijvoeglijk naamwoord:

1 Wij verheugen ons op uw komst.

2 Hij is bang voor een grote catastrofe.

Soms verschijnt in de hoofdzin een zogenoemd voorlopig voorzetselvoorwerp: dat is een combinatie van het voorzetsel en het bijwoord er:

3 Ik vertrouw erop [dat ik je zal ontmoeten].

4 Ik vertrouw erop [je te zullen ontmoeten].

Dit voorlopig voorzetselvoorwerp blijft soms echter achterwege (ANS blz. 854). In de volgende zinnen is dat ook heel goed mogelijk:

5 Hij is (er) bang (voor) dat er een catastrofe zal ontstaan.

6 Wij hopen (erop) dat de kinderen het fijn zullen hebben.

In andere zinnen is weglating van het voorlopig voorzetselvoorwerp echter uitgesloten:

7 Denk (eraan) dat je iedereen een kaartje stuurt.

8 Hij schept (er) behagen (in) het zijn leerlingen moeilijk te maken.

Daarnaast bestaat er een grote groep woorden - waaronder vertrouwen - waarbij weglating van het voorlopig voorzetselvoorwerp tot een ‘niet voor iedereen aanvaardbaar’ resultaat leidt:

9 Ze vertrouwden (erop) dat ze elkaar in de drukke stationshal zouden vinden.

10 Wij zijn (ervan) overtuigd dat de cijfers dit jaar meevallen.

11 Hij twijfelde (eraan) of hij naar het feest zou gaan.

Onze voorkeur in deze laatste categorie gaat uit naar de versie mét een voorlopig voorzetselvoorwerp.

● Vijf dikste/dikste vijf

? In ‘Vraag en antwoord’ van oktober 1992 besprak u de verplichte volgorde in de eerste vijf klanten, waarbij twee telwoorden in het geding zijn. Over de volgorde van een combinatie van een telwoord en een overtreffende trap deed u geen uitspraak. Geldt de verplichte volgorde ook voor een woordgroep als de dikste vijf heren of is de vijf dikste heren ook juist?

! Strenge naslagwerken stellen ook voor een overtreffende trap met een telwoord één volgorde verplicht. Zo lezen we in Twijfelgevallen Nederlands: ‘er kan er maar één de leukste zijn: de leukste twee foto's’.

Toch gaat deze aanbevolen volgorde in tegen het taalgevoel van velen. Een bijvoeglijk naamwoord staat bij voorkeur zo dicht mogelijk bij het zelfstandig naamwoord waar het een belangrijke eigenschap van noemt; het vormt daarmee een vaste combinatie. Zonder overtreffende trap zeggen we de twee leuke foto's. Zo kunnen we heel goed een verzameling ‘dikste heren/leukste foto's’ onderscheiden: combinaties die de taalgebruiker liever niet scheidt door een telwoord. Goed verdedigbaar is dan een groepje ‘leukste foto's’ uit een grotere groep leuke foto's. Als dat groepje uit twee exemplaren bestaat, klinkt de volgorde de twee leukste foto's voor veel taalgebruikers natuurlijker dan die welke enkele naslagwerken ons voorschrijven. Mooi is in dit verband de passage over deze kwestie op blz. 123 van Renkema's Schrijfwijzer. Hij schrijft: ‘Volgens een overeenkomstige redenering is ook de grootste twee partijen fout.’ Renkema noemt hier de ‘juiste’ volgorde fout. Is hij misschien misleid doordat ook voor hem de onjuiste volgorde eigenlijk natuurlijker klinkt?

Wij adviseren de volgorde in dit type woordgroep als ‘vrij’ te beschouwen.

● Geen beginkapitaal

? Zinnen beginnen altijd met een hoofdletter. Maar waar komt die als de zin met een cijfer begint, zoals in ‘80% verzuimde naar het werk te gaan’?

! Nergens. Alléén het eerste woord van de zin begint met een kapitaal. Als dat eerste woord door een of meer cijfers wordt uitgedrukt, dan kan deze algemene regel niet werken en blijft de beginkapitaal weg.