Onze Taal. Jaargang 59

[p. 242]

Taalergernissen: een bloemlezing

Zoiets van
Françoise Keulen - Nijmegen

Nadat het turbogeweld in onze taal enigszins tot bedaren leek te zijn gekomen en het heel even verbazend stil werd aan het popi-taalfront, worden wij wederom in alle hevigheid opgeschrikt door een ernstige vorm van taalmisbruik.

Hadden wij inmiddels met meer of minder succes de strijd aangebonden tegen, dan wel ons berustend geschikt in het lot van gebeuren, eigenlijk best wel dus en het zien zitten, helaas, de kleine taalcriminaliteit tiert welig en schier onuitroeibaar voort en heeft onlangs in al haar twijfelachtige vindingrijkheid een nieuwe perversiteit voortgebracht.

zoiets. Zelden was er een meelijwekkender slachtoffer dan zoiets. Tot voor kort functioneerde het arme woord nog zeer nuttig en bescheiden als ‘onbep. vnw., iets als dat, iets van dien aard: zoiets stoms!, een aap op een fiets, hoe vind je zoiets’ (dikke Van Dale, biz. 3518), maar sinds enige tijd is het wreed weggerukt uit zijn vertrouwde omgeving en moet het, vaak samen met ook, dienst doen in: ‘dan heb ik (ook) zoiets van...’.

Ons rest slechts een gepast stilzwijgen bij zoveel bruut en zinloos geweld. Wij treuren om het verlies van onze dierbaren.

Houwen
Wim Westerum - Oirschot

Luister naar nieuwslezers en verslaggevers op radio en televisie. Luister naar politici wanneer ze worden geïnterviewd. Houden werd houwen... en ze zeggen het elkaar állemaal na! Het is niet om aan te horen.

Terwijl houwen toch heel wat anders betekent dan houden. Houwen is: slaan met een groot, scherp voorwerp.

Ik heb een paar uitspraken genoteerd. We moeten voortaan ‘ons hart vasthouwen’; ‘de tegenpartij in de gaten houwen’; ‘iemand aan zijn woord houwen’; ‘voet bij stuk houwen’; ‘de coalitie in stand houwen’; ‘het voor gezien houwen’.

De zegslieden in de Nederlandse ethermedia... Wat een huishouwen!

Naar... toe
Ineke Defourny - Blaricum

Al eerder werd in Onze Taal de verwachting uitgesproken dat naar... toe een menigte van voorzetsels gaat vervangen. ik wil nagaan welke voorzetsels gevaar lopen. Hier volgen enige voorbeelden uit het dagelijks leven. Het meest bedreigde voorzetsel lijkt mij aan, zoals in:

-	Je moet het duidelijk maken naar de patiënten toe.
-	Zij zullen naar ons toe berichten. Minstens even groot gevaar loopt ten opzichte van:
-	't Is onvriendelijk naar die docent toe.
-	Leeft er nog iets van wrok naar de volwassenen toe?

Ook voor wordt veelvuldig verdreven:

-	Ik heb concrete tips naar Bas toe.
-	Er klinkt een waarschuwing naar die mensen toe.

Ook met moet het ontgelden:

-	...het verbreken van relaties naar Nicaragua.
-	...onze relaties naar het Oostblok toe.

We verliezen ook op uit onze taal:

-	...de jacht naar langdurig werkelozen.
-	...het heeft een gunstig effect naar anderen.

En zelfs tegen legt het loodje:

-	Zij zegt het naar die notaris toe. De naar-ziekte is in opmars; ongetwijfeld kunt u deze lijst met talloze voorbeelden aanvullen.

Hou je!
Paul Troost - Wijchen

Hou je... hou je. Als mijn overburen 's avonds laat hun vrienden uitwuiven, gaat dat altijd gepaard met dit soort mensenhaat opwekkend geblèèr. Bleef het nou maar bij een paar keer hou je, nee, men wacht bij de deur, schreeuwt de vertrekkers nog enkele opmerkingen na, tapt snel een korte, slappe mop, hinnikt daarover van het lachen en begint van voor af aan met hou je tot de gasten de fiets van het slot hebben, of eindelijk de koude motor van hun auto aan de praat hebben gekregen. Dan probeert een oorverdovend ‘hou je’ te concurreren met het geraas van de dieselmotor, en de inzittenden antwoorden met getoeter of krijsen vanuit de geopende raampjes ‘doehoei’, hetgeen de achterblijvers weer talloze houje's ontlokt.

De taal verloedert en niet alleen bij ons in Wijchen.

Denken verboden?
Wilfried Dierick - Nijmegen

Multatuli schreef (onder meer): ‘Wie zich niet bekommert over de juistheid van 'n woord, geeft blijk van onverschilligheid voor de zuiverheid zijner denkbeelden en neemt het dus niet zeer nauw in 't onderscheiden van goed en kwaad.’ Er zijn tegenwoordig veel praters die iets niet durven te zeggen of te denken: ze ‘geven iets aan’ en ze ‘hebben iets (over zich) van...’.

Vaak ook keuren zij personen of zaken niet goed of af: ze ‘zien’ ze wel of niet ‘zitten’.

Zulk taalgebruik is ‘dus’ immoreel en degene die het bezigt, mag mede hierop beoordeeld worden.

[p. 243]

Aangeven
Mr. J.J.H. Suyver - Den Haag

Het valt me op dat men tegenwoordig zoveel aangeeft. Het woord aangeven hoor en lees je te pas en te onpas. Niet in de zin van het zout, de toon of een misdrijf aangeven, maar als synoniem voor iets als ‘duidelijk maken, beweren, meedelen, zeggen’. Fout Nederlands is dit, geloof ik, niet. Maar wel een vervelende mode die mijns inziens in Onze Taal eens op de korrel moet worden genomen.

Verbied beleid!
Erwin van de Pol - adviseur Ministerie van VROM, Amsterdam

Beleid is een typisch Nederlands woord, onvertaalbaar, en als je het goed wilt doen, moeilijk uit te leggen aan buitenlanders. Zelfs het Engelse policy heeft niet het idee van belijdenis in zich, waar beleid hogerop aan verwant is.

Sinds het begin van de jaren zeventig is er geen woord geweest dat zo het ambtelijk spraakgebruik heeft vervuild.

Met de intrede van allerlei -logen in het rijksbestuur werden de overheidstaken uitvoering, dienstverlening en controle steeds meer vervangen door beleid.

In onze tijd maakt vrijwel elke ambtenaar beleid. En niet alleen de opgerukte academici lijken verslaafd aan het woord; ook andere echelons zijn in de wurggreep van beleid gekomen. De huisdrukker doet aan ‘reprobeleid’, de chauffeur van gezagsdragers ‘levert bijdragen aan het personentransportbeleid’ en de kantinejuffrouw gooit geen gehaktballen in de pan, nee, ze ‘draagt mede bij aan het kantinebeleid’. In de functie-omschrijvingen bereikt de overheid een absoluut dieptepunt in haar wolligheid.

Beleid dient om acties enige samenhang te geven. Politicologen zagen de opkomst van het begrip en het woord als een vorm van rationalisering, een streven om weloverwogen bepaalde doeleinden te bereiken. Dat idee is meer en meer op de achtergrond geraakt. In de jaren tachtig is beleid niet alleen voor menig staatsdienaar een doel op zichzelf geworden, het woord dient tevens als vangnet voor allerlei blijkbaar niet nader uit te drukken franje. Buiten activiteiten in de uitvoerende sfeer wordt alles bedekt en verstopt onder de aanduiding beleid.

Vandaar ook de exotische wildgroei van beleid als voor- en achtervoegsel. Bijna elk zelfstandig naamwoord dat ooit binnen vier ambtelijke muren ter sprake is gekomen, heeft al eens de zes letters voor of achter zich moeten dulden.

Waarom nog langer deze onverdraaglijke nonsens tolereren? Een verbodsbeleid ten opzichte van het woord beleid lijkt een voor de hand liggende beleidsoptie. Kortweg: verbied elk beleid.

Voorkomen dat -
Ger Zurburg - Enkhuizen

Sommige sprekers hebben de gewoonte ergens halverwege hun zin een punt of afbrekingsteken te plaatsen - meestal na een voorzetsel of een voornaamwoord - waarop het aan de toegesprokene(n) is de zin of gedachtengang naar eigen inzicht af te maken.

Bijvoorbeeld:

-	Wij moeten maatregelen nemen om te voorkomen dat -
-	Het gaat om het organiseren van activiteiten om -
-	Hoe krijgen we inzicht in de kosten van -

Is dit in de mondelinge communicatie tussen mensen al storend, ergerlijk en vermoeiend genoeg, pas echt onduidelijk en kwalijk wordt het naar mijn idee als ook de geschreven pers - die beter zou moeten weten - zich van dit verschijnsel bedient, zodat uit de kop van een artikel volstrekt niet is op te maken waar het eigenlijk om gaat:

Een krachtig signaal lijkt mij hier op zijn plaats om te protesteren tegen -

Doe stoppen
Paul Troost - Wijchen

Het ziet ernaar uit dat op den duur alle persoonsvormen van werkwoorden zullen verdwijnen en vervangen zullen worden door ‘doen’. Luister maar op straat, in de bus of in de kroeg: ‘Doe mij maar twee pils.’ ‘Doe jij even de naam van die man opschrijven.’ Soms hoor ik geniale zinsconstructies met dit werkwoord, zo kunstig en spontaan dat ik me afvraag waarom die mensen geen hoge graad in de wiskunde hebben behaald, maar kansarm aan de fruitautomaat staan te trekken.

Laat ik ophouden me te ergeren, ik doe stoppen met dit stukje, er is geen doen aan.