Onze Taal. Jaargang 59

[p. 165]

Informaticatermen: hoe moet het heten? (2)

Cees Kleinveld - voorzitter subcommissie Nederlandstalige informatica-terminologie NNI/BIN

Een doel van normaliseren is het tegengaan van overbodige verscheidenheid. Terminologie normaliseren dient vooral om spraakverwarring te voorkomen.

Om orde te scheppen in de heersende chaos is een Nederlands/Belgische commissie bezig om ‘Nederlandstalige informatica-terminologie’ vast te stellen. Op de samenstelling en werkwijze van deze commissie ging ik in het juli/ augustusnummer al in.

In dit artikel komt een aantal termen aan de orde met betrekking tot de apparatuur. Programmatuur komt een andere keer aan bod.

Apparatuur

Als je een computer aanschaft, koop je ‘hardware’. Voortaan gebruiken we hiervoor het woord apparatuur. De computer bestaat doorgaans uit een centrale verwerkingseenheid en randapparatuur. Bij de personal computer (pc) bestaat het binnenwerk uit een moederbord (‘motherboard’) met in sleuven (‘slots’) gestoken insteekkaarten. Er is altijd een videokaart (‘video board’) of een grafische kaart (‘graphics adapter’) bij om visuele communicatie mogelijk te maken. De verschillende soorten geheugen (‘memory’) en de daarvoor gebruikte chips worden aangeduid met de gangbare (Angelsaksische) afkorting: ROM, RAM, EPROM, EEPROM, enzovoort. In de definitieve norm worden al deze afkortingen verklaard en van een definitie en zo nodig een toelichting voorzien.

Bediening en beeldscherm

Bij een pc voer je opdrachten (‘commands’) en gegevens (‘data’) meestal in met behulp van een toetsenbord, voorheen ook wel ‘keyboard’ genoemd. In België wordt hiervoor ook wel de term klavier gebruikt, maar voor het hele Nederlandse taalgebied leek dat woord toch niet bruikbaar. Een volgend artikel zal geheel aan bediening worden gewijd.

De computer geeft visuele informatie met een ‘visual display unit’. Hiervoor zijn verschillende aanduidingen in zwang: beeldbuis, beeldscherm, beeldstation, scherm, visuele beeldeenheid en de afkorting VDU. Uiteindelijk heeft de commissie gekozen voor beeldscherm(eenheid). Scherm heeft te veel andere betekenissen, de samenstelling met visueel was te lang, beeldbuis is zowel te technisch als te veel gerelateerd aan de televisiewereld, en beeldstation doet te veel denken aan de spoorwegen.

Schijven en diskettes

Mainframes (onvertaald helaas, maar het zijn grote computersystemen die geen gemeengoed zullen worden), gebruiken schijven als opslagmedium. Meestal magneetschijven (‘magnetic disks’), maar in modernere vorm optische schijven (‘optical disks’). Als zij verwisselbaar zijn, is het schijvenpakket (‘disk pack’) vaak de uitvoering. De magneetband (‘magnetic tape’) wordt ook veel als opslagmedium gebruikt.

Bij de pc kennen we als opslagmedium de vaste schijf (‘fixed disk’), vrijwel altijd in de vorm van een harde schijf (‘hard disk’), en de verwisselbare diskette. Andere (veel)voorkomende termen voor diskette zijn floppie, slappe schijf of wiebelschijf. Diskette wordt de gangbare term. Met diskette worden diskettes van alle afmetingen aangeduid. Grote en kleine, enkel- of dubbelzijdig beschreven, met enkele, dubbele of zelfs hoge dichtheid (‘high density’). Diskettes worden gelezen en beschreven met behulp van een disketteeenheid (‘disk drive’).

Afdrukken

Afdrukken doe je met een printer. Het alternatief voor printer was afdrukeenheid. Printer is echter zo ingeburgerd dat deze term nu als Nederlands woord is aanvaard. Afdrukken heeft de voorkeur gekregen boven ‘printen’. Een printer kan verschillende afdrukkwaliteiten hebben. ‘Letter quality’ en ‘near letter quality’ zijn uiteindelijk schrijfmachinekwaliteit en bijna-schrijfmachinekwaliteit geworden. ‘Letterkwaliteit’, ‘briefkwaliteit’ en ‘correspondentiekwaliteit’ met hun tegenhangers hebben het niet gehaald. Als iemand nog een betere suggestie heeft, is deze van harte welkom!

Datacommunicatie

De computer communiceert met andere computers en randapparatuur via communicatiepoorten (‘communication ports’). Daar zijn twee fundamenteel verschillende technieken voor. We onderscheiden de seriële (‘serial port’) en de parallelle poort (‘parallel port’). De seriële poort is een soort spoorbaan: de gegevens gaan als treinwagons allemaal achter elkaar. De parallelle poort is een soort snelweg, met rijstroken naast elkaar die tegelijk gebruikt kunnen worden. Aan datacommunicatie (‘data communication’) wordt overigens een apart hoofdstuk van de nieuwe norm gewijd.

In bovenstaand gedeelte is een aantal informatica-termen expliciet behandeld. Terloops zijn er in dit artikel nog meer begrippen uit de voorgestelde norm gebruikt. Hieronder volgt een opsomming in de volgorde Engels-Nederlands. Eerder verscheen een soortgelijke lijst in nummer 7/8 van Onze Taal.

ENGELS	NEDERLANDS
computer system	computersysteem
data communication	datacommunicatie
data entry	gegevensinvoer
device	apparaat
disk	schijf
disk drive	schijfeenheid
disk pack	schijvenpakket
diskette drive	diskette-eenheid
display	beeldscherm
expansion board	uitbreidingskaart
expansion slot	uitbreidingssleuf
fixed disk	vaste schijf
floppy disk unit	diskette-eenheid
graphics adapter	grafische kaart
hardware	apparatuur
high density	hoge dichtheid
keyboard	toetsenbord
letter quality	schrijfmachinekwaliteit
mainframe	mainframe
near letter quality	bijna-schrijfmachinekwaliteit
parallel port	parallelle poort
print	afdrukken
print quality	afdrukkwaliteit
printer	printer
serial port	seriële poort
software	programmatuur
video board	videokaart
visual display (unit)	beeldscherm(eenheid)