Onze Taal. Jaargang 59

Informaticatermen: hoe moet het heten? (1)

Cees Kleinveld

Iets waar vrijwel iedere pc-gebruiker mee wordt geconfronteerd, is de manier waarop de computer bijhoudt hoe alle documenten, bestanden, programma's en dergelijke heten en waar ze te vinden zijn. In het Engels spreekt men in dat verband over een root directory, die onderverdeeld kan zijn in subdirectories. Beide zijn vormen van een directory.

De ‘directory’

Zoals al eerder is betoogd, baseren we onze Nederlandse termen op wat de dingen zijn of betekenen. Laten we eens wat beter kijken naar wat een directory is. Pas als we weten wat een directory voorstelt, kunnen we zinvol beslissen over een Nederlands equivalent.

De basis van onze kennis vinden we in de definities van de ISO (International Organization for Standardization). In norm ISO 2382/7 staat de volgende definitie voor deze term (vrij vertaald): een tabel van identificaties van en verwijzingen naar de bijbehorende gegevens. Nu zijn er meer definities voor directory bedacht, maar als er een ISO-definitie is, gaat deze voor. Wat Webster en de IBM Dictionary of Computing ervan zeggen, laten we in dit geval doelbewust buiten beschouwing. Een directory is te vergelijken met een menukaart van een restaurant. Die geeft een opsomming van alles wat er te krijgen is. Naam, soort, prijs, soms ook samenstelling en voedingswaarde. In een pc staan in een directory vergelijkbare gegevens. Naam, grootte, laatste datum van bijwerken van de aanwezige bestanden, programma's e.d. zijn daarin vermeld. Ook bijvoorbeeld of het een systeembestand betreft of een bestand dat verborgen blijft. Verder, maar voor de gebruiker niet zichtbaar, ook de plaats op de diskette of harde schijf waar het bestand (of programma e.d.) te vinden is.

Wat worden nu de Nederlandse termen? Het woord directory is door diverse auteurs vertaald met inhoudsopgave, index of directory. Geen van alle ideaal noch spitsvondig, maar niemand heeft tot dusver iets beters bedacht. Adreslijst is ooit in 1984 voorgesteld, maar heeft het niet gehaald. Wat heeft onze commissie hiermee gedaan? Index is afgewezen, omdat een index (volgens de ISO-definitie daarvan) een wezenlijk ander iets is dan een directory. Een index is te vergelijken met een index van een boek: een lijst trefwoorden of onderwerpen met verwijzingen naar waar een en ander terug te vinden is. De index is gericht op snel zoeken en vervult een geheel andere functie dan een directory. Het woord inhoudsopgave is te beperkt. Een directory is meer dan alleen een inhoudsopgave, zoals uit het bovenstaande blijkt.

Wat als Nederlandse term overblijft, is: directory. Jammer, maar helaas. Van nu af aan kunnen we de aanhalings-

[p. 134]

tekens van ‘directory’ weglaten omdat het woord is opgenomen in onze taal.

Van root naar hoofd-

In de pc-omgeving zijn er twee soorten directory's. Op zijn Engels: een root directory en een subdirectory. Helaas zijn er van deze begrippen nog geen ISO-definities waarop we kunnen terugvallen, maar er zijn meer bronnen. Grijpen we terug naar het voorbeeld van het restaurant, dan is de root directory te vergelijken met de menukaart die iedereen op zijn tafeltje krijgt. Van daaruit wordt bijvoorbeeld verwezen naar een afzonderlijke kaart voor wijnen of een menu met vegetarisch eten. Bij de pc wordt de root directory door de computer aangemaakt bij het indelen van een diskette of harde schijf. De root is er altijd en kan niet worden verwijderd. Een subdirectory ontstaat pas als gevolg van een actie van een gebruiker.

Wat wordt het dan in het Nederlands? Subdirectory is eenvoudig: dat kan gewoon blijven staan, want we hebben directory al geaccepteerd. De root directory is moeilijker. Mogelijkheden hiervoor zijn er te over. Samenstellingen met basis-, grond-, hoofd-, root-, top- en wortel- worden in de literatuur door elkaar gebruikt. Nu geeft sub een onderverdeling aan, zodat iets hogers als vertaling voor root het meest voor de hand ligt. Resten de voorvoegsels top en hoofd. Top heeft een kwaliteitsaanduiding in zich, zoals blijkt uit topkwaliteit of topsport. Dat is hier niet de bedoeling, zodat de keus uiteindelijk is gevallen op hoofd. Een root directory heet voortaan hoofddirectory.

Samengevat

In bovenstaand gedeelte zijn drie woorden expliciet behandeld. Het zou te ver voeren om alle 600 algemene informaticatermen op deze manier de revue te laten passeren. In deze artikelenserie behandelen we alleen de hete hangijzers. Terloops zijn er in dit artikel nog meer begrippen uit de voorgestelde norm gebruikt. Hieronder volgt een opsomming in de volgorde Engels-Nederlands.

ENGELS	NEDERLANDS
directory	directory
root directory	hoofddirectory
subdirectory	subdirectory
computer	computer
create	aanmaken
data	gegevens
diskette	diskette
document	document
file	bestand
flexible disk	diskette
floppy disk	diskette
format (ww)	indelen
hard disk	harde schijf
hidden	verborgen
identifier	identificatie
index	index
informatics	informatica
information science	informatica
personal computer	pc of personal computer
program	programma
read only	uitlees-
search	zoeken
system	systeem
update	bijwerken