Onze Taal. Jaargang 59

Homotaal

Robert-Henk Zuidinga - free-lance journalist, Amsterdam

Als u zich ook al een poosje afvraagt wat toch tegenwoordig een bouwdoos, een schrijfmachine met één letter, een bootvluchteling of een praline is, kunt u terecht bij het Homo-erotisch woordenboek van Volkskrant-journalist Arendo Joustra. Daarin zult u ontdekken dat die woorden - althans in homoseksuele kringen - gebruikt worden voor respectievelijk ‘transseksueel’, ‘homofiel die monogaam leeft’, ‘Aziatische hoerenjongen’ en een ‘Vlaamse, opgemaakte en verwijfde homo’. Het lijkt er dus op dat zich in homokringen een specifieke taal ontwikkeld heeft. Die conclusie zou echter te ongenuanceerd zijn.

Geen eigen taal

In zijn Inleiding - ‘Dekken jullie elkaar even!’ - betoogt de samensteller dat de Nederlandse homoseksuelen nooit een eigen taal gehad hebben. Er bestaan wel een geheimtaal van ‘codewoorden’ en tal van uitdrukkingen, maar er bestaat geen specifieke homotaal. Die codewoorden dienen om, zonder dat de overige aanwezigen dat doorhebben, te informeren of iemand misschien ook ‘van het derde geslacht’ is. Als voorbeeld geeft de auteur de vraag ‘Houdt u ook zo van Delfts blauw?’ waarmee in feite bedoeld wordt: ‘Valt u ook op matrozen?’ De met name door homoseksuelen gebruikte uitdrukkingen stammen voor een belangrijk deel uit het Bargoens, de taal van de onderwereld en de zelfkant. Een recente ontwikkeling is dat er veel begrippen uit het Engels en vooral het Amerikaans overgenomen worden, zoals small meat (‘maatje pink’), de scene (uitgesproken als sien) en fruitcake (‘druiloor’; fruit is een scheld- en inmiddels een geuzennaam voor homo). Die Angelsaksische import wordt ‘gayificatie’ genoemd, naar gay, de Engelse term voor homofiel.

Maar hoeveel geheimtaal, codewoorden en eigen uitdrukkingen er ook zijn - dit woordenboek bevat er zo'n 800 - een echte homotaal is er dus nooit uit voortgekomen. De historicus Pieter Koenders wijt dat aan ‘het streven naar integratie van de Nederlandse homobeweging, het groeiend zelfbewustzijn en de aanpassing aan de heteroseksuele wereld. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar door isolering en gettovorming van homoseksuelen een woordrijke groepstaal ontstond.’

Homotaal als zelfspot

Een eigen woordenschat dient niet alleen om zich te wapenen tegen ontdekking door de buitenwacht, maar ook om het saamhorigheidsgevoel te versterken. Volgens Koenders is dat benadrukken van het ‘wij-gevoel’ tegenwoordig zelfs het belangrijkste. Met geheimhouding heeft de ‘nichtentaal’ in ieder geval niet veel meer te maken.

Daar is een andere functie voor in de plaats gekomen: die van zelfspot c.q. zelfbescherming. De socioloog Rob Tielman vergelijkt homotaal in dat verband met de humor van Amsterdamse joden: ‘In de humor kan een minderheidsgroep vaak de ondervonden discriminatie kwijt, zonder grof of agressief te worden. Het is een vorm van assertiviteit om tegelijk weerbaar te zijn en om jezelf te kunnen lachen.’

Van die functie geeft het boek de nodige voorbeelden. Een kleine greep: elitebak is een urinoir (d.w.z. ontmoetingsplaats voor homofielen) voor de betere klassen, de mosselbak was voor het gewone volk; pleegzoon is de jongere partner van een wat oudere nicht; uit winkelen gaan is vreemdgaan of op de versiertoer gaan; jongeman is een homo die de 40 gepasseerd is; meisjestehuis is een homosauna; getrouwd zijn is een vaste partner hebben en nichtenkind is een huisdier, bij voorkeur een poes.

Deze voorbeelden zijn representatief voor de verzameldrift van de samensteller: uit een breed scala aan bronnen - zowel gedrukte als mondelinge - heeft hij een indrukwekkende collectie homotaal bijeengebracht. Niettemin past hier een kanttekening. Hoewel bij de eerste inventarisatie van zo'n nog niet beschreven gebied niet alles op een goudschaaltje gewogen hoeft te worden en een woord in geval van twijfel maar het best opgenomen kan worden - schrappen kan altijd nog - heeft Joustra opmerkelijk veel termen geselecteerd die niet homo-specifiek zijn. Uitdrukkingen als zwaar geschapen (‘een groot geslacht hebben’), paddestoel (‘enigszins korte penis met - in verhouding - grote eikel’) en dildo (kunstpenis) zijn niet aan de liefhebbers van de herenliefde voorbehouden. Ik gebruik ze immers zelf ook wel eens.

Homo-erotisch woordenboek. Samengesteld door Arendo Joustra. Thomas Rap BV, Amsterdam. ISBN 90.6005.266.8, 120 blz., f 32,50.