Onze Taal. Jaargang 59

Hoe verkleint u?

Jan Nijen Twilhaar - Vakgroep Nederlands Rijksuniversiteit Utrecht

Het Nederlands heeft maar liefst vijf varianten voor de verkleinwoord-uitgang: -je (poot-pootje), -tje (beer-beertje), -pje (boom-boompje), -kje (koning-koninkje) en -etje (bel-belletje). De variant -etje verschijnt alleen na een korte klinker die geen sjwa (toonloze e) is:

baal - baaltje	bal - balletje
boor - boortje	tor - torretje
peen - peentje	pen - pennetje
boom - boompje	bon - bonnetje
bezem - bezempje	tang - tangetje

In Oostnederlandse dialecten treffen we in plaats van -etje de vorm -egien aan. De volgende voorbeelden komen uit het Hellendoorns: baal-baeltien, maar bal-bällegien; loon-leuntien, maar man-männegien; raem-raempien, maar ram-rämmegien.

Er blijken ook dialecten te zijn waarin de e niet wordt ingevoegd zoals in de gegeven voorbeelden gebeurt. Bij het bestuderen van taalfeiten uit het Blokzijls voor een boekje dat ik samen met een collega over dit dialect schrijf, werd onze aandacht getrokken door het verkleinwoord pantjen (van pan). In dit dialect komen we vormen tegen als:

bal	- baltjen
tor	- tortjen
pan	- pantjen
dam	- dampjen
tong	- tonkjen

Een blik in Dialectgeographie der Nederlandsche diminutiva van dr. Willem Pée leverde het volgende op. Van man geeft dit werk onder meer de volgende verkleinwoorden: mantken en mantje (Vlagtwedde; C193), manje (Ursem; E50 en Hoorn; E58), mantjen (Blokzijl; F65), mantsje (Terschelling).

Nu ben ik benieuwd of er lezers van Onze Taal zijn die een dialect spreken waarin (ook) verkleinwoorden voorkomen als baktje, kartje, wankje, en in meerlettergrepige woorden als gezweltje, kanontje, madampje, enzovoort.

Daarnaast zou ik graag weten hoe het gewone, niet-verkleinde woord klinkt, en wel om de volgende reden. In het Hellendoorns treffen we niet alleen paren aan als bal-bällegien, man-männegien, maar ook koppels als pille-pillegien, torre-törregien en penne-pennegien. Ik vraag me af of er dialecten zijn die paren kennen als pille-piltje, torre-tortje en penne-pentje. Reacties graag naar Onze Taal.