Onze Taal. Jaargang 59

De strapatsen van Ritzen

Arno Schrauwers - Amsterdam

Eind vorig jaar heeft de nieuwbakken minister van Onderwijs en Wetenschappen, de voormalig hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit Jo Ritzen, voor de tv verkondigd dat hij het een goed idee zou vinden als de universiteiten zouden overschakelen op het Engels als voertaal. Het Engels is internationaal gezien toch dé voertaal in de wetenschap geworden, en het leek de bewindsman beter dat de studenten aan de Nederlandse universiteiten die taal van de wetenschap zo goed mogelijk onder de knie zouden krijgen. Als bijkomend voordeel zouden de Nederlandse universiteiten ook aantrekkelijker worden voor buitenlandse studenten.

Voor ingewijden was die uitspraak van de minister geen verrassing. Ritzen had al eerder in een kwartaalblad van de Rotterdamse Erasmusuniversiteit laten weten dat hij het voornemen van de Landbouwuniversiteit om in het Engels te gaan onderwijzen, van harte aanbeval bij andere universiteiten. Het Nederlands schijnt een barrière te zijn geworden voor het beoefenen van de wetenschap op hoog niveau.

Bijval en protest

De onbekookte uitlating van Ritzen heeft een storm(pje) van protest teweeggebracht. De Tweede Kamer (minus de VVD) tikte de minister de dag na de tv-uitzending ferm op zijn vingers. De Kamer, onder aanvoering van de GPV'er Schutte en diens D'66-collega Nuis, stelde dat met de uitvoering van Ritzens plannetje, de ‘Nederlandse bevolking een culturele bovenlaag krijgt, die zich niet meer primair van de landstaal bedient’, aldus een bericht in de Volkskrant.

Maar er waren ook andere geluiden over de voorstellen tot intellectuele onthoofding van het Nederlands. De universiteiten reageerden wat lacherig, soms instemmend. In commentaren gaven Volkskrant en NRC Handelsblad aan wel wat in de ideeën van Ritzen te zien. Nederland is tenslotte niets anders dan een wat uit de kluiten gewassen buitenwijk van Europa, stelde de onderwijsredacteur van NRC Handelsblad.

Jan Blokker maakte in de Volkskrant korte metten met de eigen commentator en het plannetje van Ritzen (‘die kwekgrage technocratische Euro-yup, die er bij Mitterand allang uitgevlogen zou zijn’), en ook de al te bezadigde commentator van NRC Handelsblad Heldring achtte het ideetje van Ritzen niet navolgenswaard.

Systematische ondermijning

Ritzen is niet de eerste en zeker niet de enige die het een goed idee vindt het onderwijs in Nederland te veramerikaansen. Oud-minister Van Kemenade liet zich onlangs in dezelfde zin uit in een reactie op de plannen van de Landbouwuniversiteit. Het lijkt allemaal in een stramien te passen: de veramerikaansing van Nederland begint bij het onderwijs. Daarnaast is ook het bedrijfs- en openbare leven hard bezig het Nederlands te marginaliseren. Een aantal jaren geleden vond het Ministerie van Onderwijs het noodzakelijk het Engels als vak te gaan onderwijzen op de basisschool. Waartoe diende dat en ten koste van wat? ‘Opdat de kindjes op vakantie met hun buitenlandse vriendjes zouden kunnen praten’, zwamde het ministerie de argumenten bij elkaar. En nu dan het academisch onderwijs. Het hoger beroepsonderwijs heeft ook al interesse getoond.

Met als gevolg dat binnen afzienbare tijd het Nederlands zal verworden tot een ‘keukenmeidentaal’, nog slechts goed om de meest simpele dingen in te verwoorden. En uiteindelijk zal ook dat restant verdwijnen, want waartoe dient dat?

De wereld één markt met één taal, wereldbedrijven dromen ervan. De ideeën van de ‘socialist’ Ritzen en de grote wereldbedrijven drijven hoofdzakelijk op zaken als doelmatigheid. En binnen die ideeënwereld is geen plaats voor irrationele dingen als taal en cultuur. Je kunt taal niet eten.

Nationalistisch?

Het is niet erg waarschijnlijk dat het niveau van de wetenschap in Nederland door de veramerikaansing van het onderwijs zal stijgen. Het tegendeel valt te vrezen, althans zeker de eerste tien jaar. Daarbij is het nogal opmerkelijk dat nu er meer Nederlandstaligen academisch onderwijs volgen dan ooit te voren, die taal ineens een barrière voor het op niveau bedrijven van wetenschap zou zijn. Het lijkt erop dat Ritzen niet langer dan vijf minuten over zijn plannetje heeft nagedacht. Als hij dat wel heeft gedaan, dan is hij óf boosaardig óf dom.

Nederlanders staan niet bekend om hun grote voorliefde voor hun taal. Dat riekt naar nationalisme, en nationalisme is ons vreemd; zeker nu we opstomen naar een verenigd Europa. De onverschilligheid voor de eigen taal doet me vrezen dat het Nederlands geen lang leven beschoren zal zijn. Daarvoor zullen mensen als Ritzen en Van Kemenade wel zorgdragen. Het proefballonnetje van de nieuwe onderwijsminister lijkt nu doorgeprikt, maar ik ben ervan overtuigd dat de veramerikaansing van het academisch (en ander) onderwijs zal doorzetten, met of zonder toestemming van de minister. Tenzij...