Koerdisch en onze taal
Bernard van Dijk - journalist, Tilburg
In het Nederlands Etymologisch Woordenboek van Jan de Vries (1971) staat bij gouw te lezen dat dit woord alleen in het Westgermaans en het Gotisch voorkomt. Dit verbaast me; ik meen het ook in het Koerdisch tegen te komen. Gouw komt in diverse vormen voor: gewoon als gouw, en in Henegouwen, 't Gooi, Oostergo en Wolvega. In het Duits wordt Gau geschreven. In het Koerdisch komt het achtervoegsel -geh voor, dat soms als -gah geschreven wordt. Het betekent: plaats, gebied, streek. Henegouwen en Oostergo zouden in het Koerdisch (gesteld dat Hene en Ooster Koerdische woorden waren) Henegeh of Henegah en Oostergeh of Oostergah heten. Misschien heeft -geh of -gah iets te maken met gawan, dat grens van een perceel of veld betekent.
De Koerden wonen zesduizend en meer kilometers ten oosten van de Westgermanen. Tot in onze eeuw zullen de contacten tussen Europa en de Koerden wel zeer sporadisch geweest zijn. Een ontlening van het woord gouw aan het Westgermaans en vervolgens verbastering tot -geh/-gah in de Koerdische taal lijkt me daarom niet waarschijnlijk.
Het Koerdisch is net als onze taal een Indo-Europese taal; het behoort tot de Indo-Iraanse tak van de Indogermaanse talen. In het Koerdisch komen veel woorden voor die wij ook hebben: bend en band voor allerlei soorten verbindingen, sterk voor ons ster, stur (spreek uit: stoer) voor ons sterk, min (spreek uit: m'n) voor ons bezittelijk voornaamwoord mijn. De vergrotende trap wordt gevormd door achter het bijvoeglijk naamwoord -ir (bij ons -er) te zetten. Het valt ook op dat in het Koerdisch de onbepaalde wijs van de meeste werkwoorden en de meervouden van het werkwoord in de tegenwoordige tijd op -in (sommige op -an en -en) eindigen, bij ons op -en. Voorbeelden: sandin = zenden, brastin = braden, borin = gebeuren. Andere werkwoorden doen ook zeer vertrouwd aan: net Latijn. Voorbeelden: chwandin (cantare) = zingen, mirin (mori) = sterven, man (manere) = blijven.
Overigens is uit een onderzoek in Nijmegen gebleken dat Koerdische kinderen (uit Turkije) gemakkelijker Nederlands leren dan Turkse kinderen.
Als je met het Koerdisch bezig bent, herken je in de Koerdische woorden ook voortdurend woorden uit andere talen: de Romaanse, Slavische en Keltische talen en het Grieks. Voor iemand die in diverse Indo-Europese talen gegrasduind heeft, is het dan ook heel verrassend en aangenaam om zich in het Koerdisch te verdiepen.
Het laatste moet de lezeres of lezer van dit stukje er niet van weerhouden mij haar/zijn Koerdische woordenboeken af te staan als zij/hij ze kan missen. Want er is er, voor zover ik heb kunnen nagaan, nergens in Nederland een te koop.
Auteursrechtelijk beschermd