Namaak-buitenlands
Arthur Kooyman - Edinburgh
Dat het Nederlands veel woorden aan andere talen ontleend heeft en nog steeds ontleent, is een volledig bekend feit. Bij tijd en wijle komen er echter ook woorden in onze taal terecht die duidelijk niet-Nederlands zijn, maar, bij gebruik over de grens, in de brontaal bevreemding wekken. Het zijn buitenlandse woorden met een specifiek Nederlandse betekenis. Hier volgen enkele voorbeelden.
- Pick-up: dit lijkt Engels, maar het Engels gebruikt dit woord voor heel andere dingen. Een pick-up heeft in deze taal een aantal betekenissen, zoals bijvoorbeeld ‘een lifter die meegenomen wordt’ en ‘een kleine vrachtwagen of camper’, maar zeker niet ‘een grammofoon’ (= een record player).
- Chips: dit is een Engels woord, maar wordt in het Engels niet gebruikt voor een dunne, knapperige aardappelschijf, maar voor dat wat wij in het Nederlands patat noemen (vergelijk het populaire voedsel fish and chips). Wat wij chips noemen, heet in het Engels crisps.
- Button: zo wordt in Nederland een rond metalen voorwerp genoemd dat - voorzien van een tekst - op de jas gespeld kan worden. Wie zoiets echter in Engeland of Amerika button noemt, zal verbazing oproepen: dit heet in het Engels badge. Button wordt in deze taal gebruikt voor een knoop, maar niet voor een badge.
- Pico bello: dit lijkt perfect Italiaans. Gebruik het tegenover een Italiaan en hij zal tot uw verbazing reageren met de opmerking dat hij er niets van snapt. Hij kent het woord pico (klein) en het woord bello (mooi), maar de verbinding van deze twee woorden is klinkklare onzin voor hem.
- Swingen: dit lijkt duidelijk een Engelse afleiding en dat is het ook, maar wie letterlijk de zin vertaalt dat hij ‘in de disco gaat swingen’, zal een ongebruikelijke zin in het Engels vormen. Het is aan Nederlandse vrouwen niet aan te raden om naar een disco in New York of Londen te gaan en te zeggen: ‘I am swinging’, want dit zal verstaan worden als ‘Ik ben zeer los van moraal en lust er wel pap van’. (De vermoedelijke interpretatie van to swing zal dan namelijk zijn ‘to engage freely in sex’ - betekenis 8b van Websters Ninth Collegiate Dictionary.) Engelse taalgebruikers kiezen normaliter een vorm van het werkwoord to dance voor ons woord swingen.
- Milieu: dit lijkt een Frans woord voor ‘(biologische) omgeving’. Ongetwijfeld is het in die betekenis eens aan het Frans ontleend, maar in het hedendaags Frans is de betekenis veelal verengd tot ‘de omgeving van misdadigers’, ‘de penose’. Wie de zinsfrase ‘de bescherming van het milieu’ letterlijk overneemt in het Frans, heeft het over ‘de bescherming van de penose’.
Dit waren enkele voorbeelden waarin het Nederlands woorden aan buitenlandse talen ontleent, maar er een andere draai aan geeft. Wanneer lezers van Onze Taal er nog meer zouden opmerken, dan houd ik mij van harte aanbevolen.
Auteursrechtelijk beschermd