Doorschietende lexicograaf
R. Kurpershoek - Amsterdam
In zijn rubriek ‘Onze groeiende woordenschat’ dist Van Dale's hoofdredacteur H. Heestermans ons een keur van nieuwe woorden en woordbetekenissen op. De definities die hij daarvan geeft, zijn echter veelal dermate gebrekkig en slonzig dat moet worden gehoopt dat ze nooit in deze vorm in Van Dale terecht zullen komen: dat arme boek staat al zo vol met totaal verouderde betekenissen, cirkeldefinities en steenkolennederlands, dat het naar mijn smaak verboden zou moeten worden zich erop te beroepen. Heestermans signaleert in het juli/augustusnummer drieëntwintig nieuwkomers. Op acht van zijn definities zijn ernstige aanmerkingen te maken.
Afblazen: betekent niet, zoals Heestermans schrijft, een voorgenomen handeling niet uitvoeren, maar: een voornemen herroepen, terugkomen op een besluit (met de nadruk niet op het nalaten, maar op het besluit om iets na te laten, en de bekendmaking van dat besluit).
Alcoholprobleem: niet het teveel aan drank is essentieel, evenmin als de regelmaat waarmee dat teveel wordt geconsumeerd, maar het probleem.
Waarom geen definitie als: 1) omstandigheid dat iemands alcoholgebruik door hemzelf en/of zijn omgeving als een probleem wordt ervaren, 2) (eufemisme voor) alcoholverslaving, alcoholisme, aan de drank zijn.
Balletje-balletje: ‘illegaal gokspel dat op straat wordt gespeeld...’ Dat het illegaal is, en dat het op straat wordt gespeeld, doet niets ter zake. Die kenmerken van het spel horen hooguit thuis in een nadere toelichting. Het is strikt genomen niet eens een gokspel (theoretisch kun je het doosje met het balletje volgen) maar een spel waarbij drie doosjes, onder één waarvan een balletje verborgen is, snel van plaats worden verwisseld, waarna de speler de dubbele inzet kan winnen door het doosje met het balletje aan te wijzen.
Celdeling: ‘het delen van een gevangeniscel met een of meer celgenoten’. Heestermans' ‘definitie’ is onvolledig, veronderstelt een subject, en is tautologisch. Ten eerste: gevangeniscel staat wel in Van Dale, maar zonder definitie; ‘cel’ verwijst naar gevangenis, waar staat dat dat een gebouw is om personen in verzekerde bewaring te houden, terwijl verzekerde bewaring hetzelfde heet te zijn als voorlopige hechtenis, wat betekent ‘gevangenhouding (...) niet als straf (...)’; in een gevangenis zit je dus niet voor straf.
Iets delen met een ander veronderstelt iemand die deelt, wat niet relevant is voor de betekenis van celdeling. ‘Een cel delen met (...) celgenoten’ is een tautologie. Waarom niet: omstandigheid dat gevangenen een cel (moeten) delen, inz. zoals bepaald door een overheidsbesluit ter bestrijding van een cellentekort (zie ald.)?
Gastouder: ouder die kinderen opvangt (...)? Eén kind telt dus niet?
Kanaalzwemmen zou ‘met de afstandsbediening van het ene tv-kanaal naar het andere schakelen’ zijn. Nu kun je moeilijk van het ene naar hetzelfde kanaal schakelen, en bedoeld zal dus wel zijn: telkens, met korte tussenpozen, op een ander tv-kanaal overschakelen. Waarom dat per se met de afstandsbediening moet, is me onduidelijk; en bij mij thuis heten kanalen ‘zenders’.
Logeerkamerhoest: alstublieft, meneer Heestermans, niet opnemen zulke eendagsvliegen. Van Dale staat er al vol mee. Wat zegt u, is het van Carmiggelt? Nou en?
Vic: ‘Wagenbegeleider(-ster) die in bus, tram of metro belast is met veiligheid, informatie en controle...’ Nee: hij/zij is daar ook op haltes en stations mee belast, en bovendien ben je niet met veiligheid of met informatie belast, maar met het waken over veiligheid en het geven van informatie.
Kan dat nou allemaal niet wat professioneler?
Auteursrechtelijk beschermd