Taalcuriosa
Naar verluidt
Jules Welling - Best
De politiek heeft een eigen jargon, de politieke journalistiek ook. Het behoort tot de taak van de verslaggever helder te formuleren, maar dat is vaak niet eenvoudig. Soms is het onderwerp ingewikkeld, soms is het jargon zo goed als ‘onvertaalbaar’ en een andere keer moet de bron beschermd worden. De ervaren Haagse redacteur heeft daar een hele reeks trucjes voor, maar ook hij dient zich aan een bepaalde code de onderwerpen.
Als de directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst verklaart: ‘Dit onderwerp heeft de voortdurende aandacht van de regering, maar dit is niet het moment om een verklaring af te leggen’ - het vaste cliché voor: ‘De regering heeft hierover nog geen standpunt bepaald’ - mag hij geciteerd worden als regeringswoordvoerder. Dat verandert als het kabinet demissionair is. In de praktijk verandert er dan niets aan de functie van de woordvoerder, maar hij spreekt namens een demissionaire regering en mag volgens de gedragscode niet meer persoonlijk geciteerd worden. Dat is de reden dat het cliché ‘in kringen rond het kabinet heet het’ ontstond.
De politiek heeft de pers nodig. Politici maken steeds handiger gebruik van de media. Dikwijls gebeurt dat door wat in vaktermen ‘het omgekeerde lekken’ heet: niet de journalist maar de politicus verklaart iets meer dan eigenlijk toegestaan is. Dat is vooral het geval vlak voor de derde dinsdag in september (Prinsjesdag). De journalisten hebben de ‘Miljoenennota’ dan al in hun bezit, maar ‘onder embargo’, hetgeen wil zeggen dat het stuk niet gebruikt mag worden vóór de koningin de troonrede heeft uitgesproken. Bewindslieden kunnen dan tijdens spreekbeurten mooi ‘scoren’ met opmerkingen als: ‘Het ziet ernaar uit dat er op de wegenbouw niet bespaard zal worden.’ In de veelheid van nieuws op Prinsjesdag zou zo'n bericht weggedrukt kunnen worden, maar in de daaraan voorafgaande luwte zouden de kranten er weleens de voorpagina mee kunnen openen. Op een geraffineerde manier wordt het embargo omzeild. Een ervaren journalist maakt daar met een paar telefoontjes een stevig stuk van.
Regelmatig wordt er ‘omgekeerd gelekt’, maar wil de bron ongenoemd blijven. Daarvoor is de gemeenplaats ‘in Haagse kringen wordt gefluisterd’ bedacht. Dat is nog versluierender dan (bijvoorbeeld) ‘in CDA-kringen gaat het gerucht’, waarbij de kring van ‘verdachten’ aanzienlijk kleiner is.
Soms wil de verslaggever een tendens signaleren of een te verwachten ontwikkeling aanstippen. Het is een - naar mijn mening goede - traditie het woord ‘ik’ in de parlementaire verslaggeving te vermijden. ‘Ik denk dat er dit en dit gaat gebeuren’ is een volkomen a-journalistieke aanpak, maar ‘Naar verluidt’, ‘In de wandelgangen valt te beluisteren dat...’ en ‘Mogelijke varianten zijn’ betekenen in wezen hetzelfde. Het zijn politiekjournalistieke eufemismen: jargon. Parlementaire verslaggeving behoort tot de moeilijkste journalistieke sectoren, naar verluidt...
Auteursrechtelijk beschermd