Landennamen
Arthur Kooyman - Edinburgh
Er doet zich een vreemd verschijnsel voor in de Nederlandse taal met betrekking tot Groot-Brittannië. Vaak wordt deze term vervangen door Engeland. Zo spreken veel Nederlanders van de koningin van Engeland, terwijl zij in feite de koningin van Groot-Brittannië is. Wie op de vertalingen op de Nederlandse televisie let, zal zien dat zeer vaak Great Britain wordt vertaald als Engeland. Wie echter in Edinburgh in Schotland voet op Britse bodem zet en zegt: ‘I'm glad to be in England’, kan rekenen op een verbale schrobbering, zo niet meer.
Het Nederlandse taalgebruik houdt geen rekening met nationalistische gevoelens binnen Groot-Brittannië wat dit aangaat. Immers: noch het woord Groot-Brittannië noch Verenigd Koninkrijk (de vertaling van de Engelse term United Kingdom) is ingeburgerd, en beide woorden komen vreemd over. Niemand in Nederland zegt: ‘Ik ga op vakantie naar het Verenigd Koninkrijk.’ In dit geval wordt een deel voor het geheel genomen. Er is sprake van taalkundige ‘pars pro toto’ (een deel als naam voor het geheel). Een ander voorbeeld is de gebruikelijke aanduiding van de Verenigde Staten van Amerika: Amerika, terwijl in feite Amerika bestaat uit land dat zich uitstrekt van Alaska tot aan het Zuidpoolgebied.
Er is met de aanduiding van de landen waar Nederlands gesproken wordt ook iets vreemds aan de hand. Iedereen noemt zijn taal Nederlands, maar als verwezen moet worden naar Nederland dan verwijzen veel Nederlanders zelf vaak naar hun eigen land met Holland. Zo zingen de voetbalsupporters ‘Hup Holland, hup! Laat de leeuw niet in zijn hempie staan’, zong Lou Bandy in de jaren dertig ‘Holland, met je bossen en je heiden’, en zong Eddy Christiani in zijn lied Cheerio: ‘Hollanders willen wij zijn’. Het is heel duidelijk dat in deze zinnen naar Nederland wordt verwezen. Letterlijk genomen is de term niet juist, want Holland is alleen het westelijk deel van Nederland. In het buitenland lijkt de meest gebruikte vorm om Nederland aan te duiden ook (een vorm van) Holland te zijn. Een soortgelijk verschijnsel doet zich voor met de streek die in Noord-België Vlaanderen wordt genoemd. Immers: in wezen is Vlaanderen alleen de westelijke streek van Noord-België en is het land oostwaarts (Belgisch) Brabant en Limburg. De mensen uit Noord-België echter noemen zich (bij mijn weten allen) Vlamingen.
De oorzaak dat een land met de naam van een bepaalde landstreek in dat land wordt aangeduid, is vermoedelijk de economische hegemonie van die streek in dat bepaalde land: Holland was al oppermachtig in de zeventiende eeuw, Vlaanderen was de rijkste landstreek van het zuidelijk deel der Lage Landen in de middeleeuwen, de Verenigde Staten domineren de handel van de beide Amerika's, en Engeland is de sterkste economische macht in het Verenigd Koninkrijk.
Schotten reageren zeer gekrenkt als men hun land als Engeland betitelt. Ikzelf kom uit Utrecht en voel weinig irritatie over de aanduiding van Nederland als Holland. Ik acht het alleen minder juist. De vraag die ik me stel, is: hoe staat het met de gevoelens van andere Nederlanders (en Vlamingen) wat dit aangaat? Zijn er veel lezers die - zoals de Schotten - geïrriteerd raken door de aanduiding van hun land als Holland (of Vlaanderen)?
Auteursrechtelijk beschermd