Onze Taal. Jaargang 58

[p. 36]

Met ingang van dit nummer heeft Onze Taal een nieuwe rubriek. Onder de titel ‘De spraakmakers’ zal Jaap de Jong, docent bij de Sectie Toegepaste Taalkunde van de TU Delft, een reeks interviews verzorgen met eigenwijze taalgebruikers die zich een opmerkelijke taalvaardigheid in de ruimste zin des woords hebben eigengemaakt. Suggesties voor onderwerpen of personen zijn welkom bij de redactie.

De spraakmakers
Verlopen kerstman zoekt paashaas - de taal van contactadvertenties
Jaap de Jong

Mevrouw J. Schäperkotter (1935) is Eerste Medewerker Aanname bij 1-in-3 MINI's, een advertentieafdeling van Het Parool, Trouw en de Volkskrant. Na een loopbaan als administratief medewerker, huisvrouw en taxichauffeur verdient zij haar brood met het in ontvangst nemen en controleren van allerlei soorten advertenties, waaronder die voor huwelijk en kennismaking.

Een jongen die seropositief is bevonden, geeft de moed niet op en zoekt nieuw contact via een kennismakingsadvertentie. In de advertentietekst wil hij er geen doekjes om winden en schrijft hij dat hij ser. pos. is. Hij ontvangt daarop vijf brieven onder nummer. Pijnlijk is dat de briefschrijvers de afkorting anders hadden geïnterpreteerd: zij hebben niet gereageerd op een advertentie van een drager van het aids-virus, maar van een jongen met de eigenschappen serieus en positief. Wie bij de krant contactadvertenties controleert en corrigeert, krijgt bijzondere teksten onder ogen en geeft wel eens een opmerkelijk advies.

Hachelijke afkortingen

‘Een goede corrector had hier seropos. van gemaakt, maar er glipt door de drukte wel eens iets doorheen met alle gevolgen van dien. Je moet altijd erg opletten bij afkortingen. N.H. kan Noord-Holland betekenen, maar ook Nederlands Hervormd. Soms zijn de opgestuurde teksten moeilijk te lezen en dan komt er een advertentie in de krant van een man met 2 kinderen (2 k.), terwijl zonder kinderen (z.k.) was bedoeld. Dan krijg je natuurlijk heel andere reacties. Huwelijksadvertenties die bijna alleen bestaan uit afkortingen vind ik krenterig overkomen; een paar tientjes moet je er wel voor overhebben: Goeduitz. 60'er, donk. h., brab. zkt. pik. korr. met lieve sens. vr. voor gez. pik. gen. “Pik. gen.” - wat een smakeloze afkorting! Als iemand die tekst doorbelt, zeg ik voorzichtig dat het misschien wel een beetje raar staat als je het opschrijft. Hetzelfde probleem heb je met regelmatig gebruikte afkortingen aan het eind van de regel als tikje dom. (tikje dominant), int. kont. (intiem kontakt) en vr. langd. rel. (voor langdurige relatie).

Seizoens-, rekenkundige, speelse en poëtische varianten.

In de advertenties mag geen schuttingtaal gebruikt worden. Dat is een regel van de krant, want het haalt het peil naar beneden. Een afkorting als f.f. nemen we niet op. Een heleboel mensen weten al niet wat dat betekent (fist fucking). Ga je dat in het Nederlands vertalen dan kom je bij schuttingtaal terecht. Dat kunnen ze misschien beter schrijven in bladen die daarin gespecialiseerd zijn.’

Wanneer wijzigt u een advertentietekst?

‘Wij zijn daar erg terughoudend in, omdat niet iedereen ervan gediend is. Toch stel ik vaak wijzigingen voor, bijvoorbeeld als mensen absoluut de taal niet machtig zijn, wat nogal eens het geval is bij bejaarden met weinig scholing. Komma's op verkeerde plaatsen, spelfouten, informatie in een rare volgorde, zinnen als Tevens ook in bezit van zomerhuisje in N. Brabant. Soms geven de mensen erg weinig informatie, in de trant van Ik zoek een lieve vrouw. Aan zo'n tekst kun je niet zien of het om een man of een vrouw gaat en wat de leeftijd ongeveer is. Dan vertel ik de adverteerder dat er waarschijnlijk weinig reacties op zullen komen; maar als hij dat liever zo in de krant wil, doen we dat natuurlijk. En dan zijn er de buitenlanders, Marokkanen en Turken, die wel eens op deze manier een vrouw zoeken. Taalfouten - als die erin zitten - halen we vaak

[p. 37]

ongevraagd uit hun teksten. Nee hoor, daar krijgen we nooit problemen mee, want ze vinden het best als wij die teksten wat knapper maken.

Ook van de taalvaardigheid van hbo'ers en academici heb ik niet zo'n hoge pet op. Ze schrijven gerust Gevoel voor kunst en een beetje stevig heeft een streepje voor en ik zoek een levenslustig maatje die... Een kritische lezer die veel van taal houdt, zal hier juist niet op reageren. Op de MMS waar ik op heb gezeten, was er vroeger veel aandacht voor juist taalgebruik en, hoe raar het ook klinkt, ik ben altijd gek geweest op dictees. Zelf erger ik me kapot als ik een dikke taalfout zie staan in de krant.’

Hoe zorg je ervoor dat er veel reacties op je advertentie komen?

‘Vooral wanneer vrouwen iemand zoeken voor een losse erotische relatie stromen de reacties binnen. Een trefwoord als vrijvriend is vaak al voldoende, of die veelbetekenende puntjes.’

In de trant van Onze-Taallezeres in bez. v. Dikk. V.D. en WNT zoekt TAALGEVOELIGE man voor scrabble en...

‘Ja, bijvoorbeeld. Het hangt verder vaak van de leeftijd af en bij mannen ook vaak van hun inkomen. Artsen doen het goed, en het kan ook uitmaken als je erbij schrijft: ‘Mijn vakanties breng ik door in mijn huisje in Z.-Frankrijk’.

Denkt u dat een verschil in stijl ook een verschil in het aantal reacties te zien geeft? Maakt het uit of je schrijft vrijvriend, knuffelbeer of erotische relatie?

‘Daar hebben we geen onderzoek naar gedaan, maar ik denk niet dat het veel in aantal scheelt. Misschien reageren er wel verschillende soorten mensen op. Zelf vind ik vrijvriend het aantrekkelijkst; het klinkt gezelliger.’

Gerard Reve heeft in Vrij Nederland eens een advertentie gezet: Mislukt schrijver, arm, lelijk, oud, slecht gebit, riekend uit mond, homofiel, R.K., zoekt lief leuk speelkameraadje. Denkt u dat ironie bruikbaar is in contactadvertenties?

‘Dat spreekt mensen aan die niet van het geijkte houden. Zulke advertenties komen wel vaker voor: Lelijke, oude, gebochelde man zoekt waternimf. Ik vind dat heel humoristisch. Soms lachen we natuurlijk wel eens om een tekst, maar ik vind de mensen die een advertentie plaatsen echt niet belachelijk. Het is voor hen vaak een moeilijke en belangrijke stap in hun leven.

Het valt helemaal niet mee om nog iets origineels te schrijven. Veel mensen denken iets nieuws te doen door in te haken op de seizoenen. We hebben net de kerst weer gehad met Ben jij de kerstman die mijn dromen kan vervullen? en binnenkort zal iedereen weer een paashaasje zoeken. Daarna zullen de nieuwe lentes en nieuwe geluiden weer niet van de lucht zijn, terwijl in de winter weer grote vraag is naar een warm mens om samen mee de vrieskou te verdrijven. Gisteren is er weer een originele, ironische variatie binnengekomen: Verlopen kerstman zoekt paashaas om kunstgebitten uit te wisselen in café Montmartre. Brieven onder nummer...’