Onze Taal. Jaargang 58

Haplologie
Lingua Ludens

Er zijn mensen die veel te veel woorden gebruiken. Dat belemmert het begrip. Er zijn ook mensen die te weinig woorden gebruiken. Maar dan blijft het volmaakt duidelijk. Wat valt u op aan de volgende zinnen? Allemaal echt gevonden.

1.	Dit besluit werd vrijdag in een uur durende vergadering van de ministerraad vastgesteld.
2.	Deze politicus nam het CDA kwalijk, dat de kwestie niet bespreekbaar bleek.
3.	Iets wat met veel moeite is opgebouwd, laat je niet zomaar uit handen nemen. Ziet u het? Nee? Lees dan de volgende zinnen, en ga na of iets u stoort.
4.	Hij zei dat dat in orde was.
5.	Hebt u u niet vergist?
6.	Ik weet niet of het luiheid of of het onwil is.
7.	Hij is als politicus bekender als als schrijver.

Tweemaal ‘dat’ in zin 4, dat kan nog heel goed. Maar met ‘u u’, ‘of of’ en ‘als als’ begint het te stotteren. Nu gaat het erom om duidelijk te maken wat er in de eerste zinnen aan de hand is. In zin 1 moet eigenlijk staan ‘een een uur durende vergadering’. Kijk maar naar: ‘een vergadering die een uur duurt’. In zin 2 moet ‘het het’ staan, en in zin 3 ‘je je’.

Waarom doet men dit niet? Antwoord: uit angst voor twee dezelfde woorden achter elkaar. De glottagoog (taalvormingswerker) Zaalberg noemde dit verschijnsel haplologie. Van twee gelijke op elkaar volgende lettergrepen of woorden laat men er één weg. Het verschijnsel wordt al be-

[p. 19]

handeld in een Franse grammatica van ruim drie eeuwen geleden, getuige een artikel in De nieuwe taalgids van 1978 (op blz. 152).

Hap ook eens een woordje of woorddeel weg. U bent dan een haploloog, of beter nog een haploog. Maak dan een uitzondering voor een (een) beetje grappige trits in: Had je je je huwelijk ook zo voorgesteld? Of vul voor de verandering de uitgenomen hap: Komt u morgenavond, morgenmiddag of morgenmorgen? Immers morgenmorgen is later dan morgenvroeg.

U mag erop studeren. Welk ‘er’ verdwijnt er in de vragende vorm van: ‘Er zijn er twee’? ‘Zijn er twee?’ U kunt ze ook gewoon verzamelen in de krant. U leest dan om een beetje vreemde reden. Maar u zult zien dat het Nederlands, haplogisch gezien, voor de wind gaat.

Let wel op op valstrikken. Ik leg u tot slot een voorbeeld met betekenisverschil voor het geval u werkelijk gaat verzamelen. Als verzamelaar is het beste kalm aan te doen, want door taal word je je hele leven beïnvloed. Het woordje ‘het’ in de vorige zin kunt u verdubbelen, maar ‘je je’ mag u alleen verenkelen als u achter ‘word’ een ‘t’ zet.