Onze Taal. Jaargang 57

Alle kikkers in een kruiwagen
Taalgebruik in de Amsterdamse gemeenteraad
Frans Heddema - redacteur Het Parool, Amsterdam

De afgelopen twee jaar is de taal van ‘Den Haag’ uitgebreid aan de orde geweest in de rubriek ParlemenTaal. Onze volksvertegenwoordigers blijken een warrig en soms zelfs ronduit bizar taalgebruik te hanteren. ParlemenTaal is nu beëindigd, maar Frans Heddema, verslaggever van Het Parool, laat zien dat het de gemeenteraadsleden en wethouders niet veel beter afgaat: ‘We zitten in een interpretatiecircuit en daar kom je moeilijk uit.’

Hoogbouw is in deze stad iets dat ad hoc als een paaltje omhoogschiet. De leden van de Amsterdamse gemeenteraad keken niet vreemd op toen deze volzin werd uitgesproken. Ook de twee notulisten, die midden in de zaal zaten, vertrokken geen spier. Spelen met taal is een specialiteit van de gemeenteraad, en in vrijwel elke zitting worden nieuwe vondsten gedaan. Ooit kwam wethouder Han Lammers hier voor het eerst met de opmerking dat snel door het probleem gefietst moest worden, en nog steeds wordt het fietsen in allerlei varianten gebruikt.

Bij hun pogingen de Nederlandse taal te moderniseren mislukt er natuurlijk wel eens wat; dat heeft dan tot gevolg dat de notulisten bij het uitwerken van de geluidsbanden een bepaalde passage soms drie- tot viermaal moeten afdraaien om erachter te komen wat iemand toch bedoeld kan hebben. In het Gemeenteblad, waarin de notulen van de vergaderingen komen te staan, is onbegrijpelijke taal namelijk niet toegestaan.

Door een optimale bril

Tijdens raadsdebatten kan opeens de taalvonk overslaan en dan zijn dit soort discussies te beluisteren: ‘Omwille van de voortgang van de tijd, stel ik voor voort te gaan’, merkte een wethouder op. ‘Toch blijf ik erbij dat de tekst van de nota indicatief is’, antwoordde een raadslid snibbig. ‘Deze projecten zijn gewoon te klein om deze omvang van problemen op te lossen’, voegde een van de wethouders eraan toe. ‘Heren, we moeten doorgaan, we zullen hierop terugkomen in het kader van de optimaliseringsdiscussie; ik wil nu maximaal een beroep doen op de kortheid van deze zaak.’ Dat is

[p. 169]

de Amsterdamse gemeenteraad in topvorm.

Het volgende debatje viel te beluisteren tijdens de behandeling van de gemeentebegroting, enkele maanden geleden: ‘Dit is een rompmatige kwestie, we moeten daarom een onderzoekspad opstellen’, zei een van de raadsleden. ‘Wacht, ik zal eerst een indicatieve toelichting geven’, aldus de bijdrage van de wethouder van Financiën. ‘Ik wil een onderlijning geven van mijn opvatting in woorden’, zo begon een andere afgevaardigde zijn betoog. ‘De zorgbreedte komt binnen de stad beter tot zijn recht’, was een andere waardevolle opmerking die tijdens dit debatje werd gemaakt. De wethouder kort daarna: ‘Ik denk dat ik maar eens volgordelijk ga opereren.’

Hierna trad even een adempauze in en gingen de raadslieden over op ouderwets Nederlands, maar daarna won de creativiteit het weer, en notuleerden de notulisten het volgende: ‘Je moet je doel een eindje verderop zetten, anders kom je er nooit’, zo begon een van de wethouders de discussie. ‘Het is simpel: de dynamische bezettingsgraad is lager geworden en daardoor is de draagkracht voor auto's in de binnenstad te groot geworden.’ De verkeerswethouder begreep het: ‘Er wordt tenminste voor het eerst weer expansief nagedacht, het gaat in de wereld tenslotte om meetpunten.’ Een collega-wethouder zette vervolgens de puntjes op de i: ‘U moet wel een kader in het kader van de kaderovereenkomst aangeven.’ Reactie van de oppositie: ‘U hoeft niet bang te zijn: we zullen deze zaken heus wel met een optimale bril bekijken.’

Als een legbatterij

Stad en platteland ontmoeten elkaar soms op een opvallende wijze in de raadszaal: ‘Het bordeel mag geen legbatterij worden’, waarschuwde een CDA-raadslid tijdens de discussie over een vergunningenstelsel voor bordeelhouders. ‘Het lijkt me nu de moeite waard om alle kikkers in een kruiwagen te houden’, zei een ander raadslid. Maar toen ging de discussie niet meer over vergunningen voor bordeelhouders, maar over de stadsvernieuwing, en het raadslid bedoelde te zeggen dat niet te veel langs elkaar gewerkt moest worden. ‘U heeft gelijk, we moeten zorgen dat we gezamenlijk op één tijdspad komen te zitten’, zo luidde de reactie van de wethouder Stadsvernieuwing.

Enkele maanden geleden discussieerde de gemeenteraad over het al of niet sluiten van het theater De Kleine Komedie. De PvdA had nog geen duidelijk standpunt, of, zoals de woordvoerder van deze partij het uitdrukte: ‘De lijnen van denken zijn bij ons nog niet uitgekristalliseerd.’ Een ander raadslid maakte duidelijk dat hij het voorstel waardeloos vond: ‘We moeten dit maar prullemanderen.’

De PvdA kreeg het moeilijk door de opmerking dat de fractie nog geen standpunt had. ‘De PvdA kan open op haar meningen variëren’, zei de woordvoerder. Toen hij merkte dat dit de duidelijkheid nog steeds niet ten goede kwam, voegde hij eraan toe: ‘Het is toch goed duidelijk te maken hoe het door spanningen micro ligt.’ Na zó veel politieke wijsheid vonden de andere raadsleden het waardiger om verder maar over dit onderwerp te zwijgen.

Met een helder stukje de wei in

In maart van dit jaar kon ik de volgende fraaie uitspraken noteren: ‘Het is een druppel op de gloeiende plaat van de onbekendheid’, zo schetste een socialistisch raadslid het probleem. Opnieuw werd het verschil in denken met de CDA-fractie duidelijk: ‘Ik zie het anders, het is meer een lichtpunt in de bundel van activiteiten.’ De wethouder kreeg het daardoor moeilijk: ‘We zitten in een interpretatiecircuit, en daar kom je moeilijk uit.’ Het CDA liet het er niet bij zitten: ‘Het college van B en W moet met een helder stukje besluitvorming de wei worden ingestuurd.’ Een van de PvdA-raadsleden zag nog wel mogelijkheden de verschillen te overbruggen: ‘Er zijn ten minste twee lijnen van denken die op elkaar lijken.’ De wethouder knikte: ‘Maar het is wel een intern spoedje geworden.’

Soms kun je als verslaggever je ogen niet geloven als je de citaten naleest die je in je notitieblok hebt opgeschreven. In zo'n geval is het raadzaam de feiten bij de notulisten te controleren. Vier keer luisterde ik de band af en vier keer noteerde ik de volgende toespraak van een raadslid:

‘Dit scala van argumenten afwegende heeft mijn fractie tot de conclusie gebracht en gezegd: is het nu wel verstandig om het college met iets op te zadelen waarvan je bij voorbaat weet dat het verwachtingen wekt. Nou voorzitter, dan zeg ik: dan moeten wij gemeentebestuur zijn en bij het college in elk geval de problematiek die in een aantal departementen aan de orde is geweest op tafel is gekomen, wij uiteindelijk in de komende periode ons beleid erop afstemmen om intensief te zoeken binnen de bestanden van het Grondbedrijf de ruimten die daarvoor geschikt zijn. Dat moet gebeuren tegen de prijzen zoals door de wethouder zijn genoemd, maar die uiteindelijk in de volgorde van behandeling de bewoners afhandelt die daar in regelmaat voor hebben geclaimd.’

Geef mij maar de heldere taal die een raadslid bezigde toen zij duidelijk maakte dat het onredelijk is dat iemand die twee honden heeft, voor de eerste hond minder belasting moet betalen dan voor de tweede hond: ‘Biologisch gezien, poept een tweede hond niet meer dan een eerste hond.’