Onze Taal. Jaargang 57

[p. 134]

Puntenstrijd
Prof. dr. C.E. Mulders - Eindhoven

Onlangs deed ik in het nieuwe Muziektheater in Den Haag een merkwaardige ontdekking: op een afstand van slechts enkele meters van elkaar wezen twee richtingsborden naar respectievelijk de Dr Anton Philipszaal en de Dr. Anton Philipszaal. In de hal bevindt zich een kostbare en grote plaquette waarop dank wordt gebracht aan hen die aan de bouw van het theater hebben bijgedragen. Er komen nogal wat titels op voor waarbij hier en daar punten zijn weggelaten achter afkortingen. Deze punten zijn wel weer terug te vinden in het programmaboekje, waarin de tekst van de plaquette is opgenomen. Het muziekgenot zal er niet onder lijden, maar de vraag blijft: moet men achter mr. en dr. wel of niet punten plaatsen? Is het prof. mr. dr. A.B. Cats of prof. mr dr A.B. Cats?

Naslagwerken unaniem

Welnu, daarover hoeft geen twijfel te bestaan. De voorgeschreven methode is helder geformuleerd in de grote Van Dale. In een van de inleidende hoofdstukken - over het gebruik van de leestekens - staat:

‘Achter titels schrijft men ook steeds een punt: Dr., doctor; Ir., ingenieur; Jhr. jonkheer; Mr., meester; Ds., dominee; Mgr., monseigneur. Het is daarbij onverschillig of de laatste letter van de afkorting tevens de laatste letter van de titel is of niet; de punt vervangt geen weggelaten letters, maar dient alleen om de voorgaande lettercombinatie als een afkorting te karakteriseren.’

De regel dat na afkortingen een punt moet staan - met uitzondering van de internationale afkortingen voor maten en gewichten - is reeds ouder dan de nieuwe Van Dale. In de eerste editie van het Groene Boekje (1954), waarin de wettelijk aanvaarde spellingregels voor het Nederlands werden gepubliceerd, wordt als voorbeeld van afkortingen gegeven: Prof. Dr. X. (blz. LXIX). Deze regel staat expliciet in het Winkler Prins Woordenboek (1958): ‘Achter alle afkortingen wordt een punt geplaatst: Mr., Dr., Prof., Jhr. Uitgezonderd de internationaal geldende afkortingen voor maten en gewichten: km, kg, W, enz.’ Mederedacteur van dit woordenboek en deze tekst was de voorzitter van de Belgische delegatie in de Nederlands-Belgische spellingcommissie, prof. dr. J.L. Pauwels.

Over de inhoud van deze wettelijk vastgestelde spellingregel kan dus moeilijk misverstand bestaan. Het is ook wel zo dat deze regel in het algemeen wordt toegepast, maar een niet onbelangrijk deel van schrijvend Nederland heeft deze regel nog niet ontdekt of weigert welbewust hem op te volgen; men volgt dan een eigen regel, die zegt dat de punt overbodig is als de laatste letter van de afkorting dezelfde is als die van de voluit geschreven titel. Welnu, deze regel is nooit officieel voorgeschreven; hij is vermoedelijk - niet eens zo lang geleden - in ambtelijke kringen overgenomen uit het Frans, waar zoiets misschien zin kan hebben.

Grote verwarring

Hoeveel verwarring er bestaat in het gebruik van twee elkaar uitsluitende spellingregels kan men bijvoorbeeld vaststellen bij lezing van enkele dagbladen: NRC-Handelsblad, Trouw, De Telegraaf en het Eindhovens Dagblad blijken de regel te volgen, maar de Volkskrant, Het Parool en Het Financieele Dagblad gebruiken de foutieve methode. Alle genoemde dagbladen volgen hun eenmaal gekozen methode systematisch en dus welbewust. Bij de tijdschriften blijken onder andere Elsevier, Vrij Nederland en Intermediair de juiste regel te volgen, terwijl De Tijd en Haagse Post dat niet doen.

In de meeste vakbladen wordt de regel gevolgd. Er is één markante uitzondering: de juridische wereld. Daar leeft de puntenstrijd in volle hevigheid. Een gezaghebbend tijdschrift als het Nederlands Juristenblad volgt de regel niet, maar de Weekbladen voor Bestuursrecht, voor fiscaal Recht en voor privaatrecht, notariaat en registratie doen dit wel. Deze onrust stroomt blijkbaar door naar de Staatscourant, waarin de regel gevolgd wordt, met uitzondering van bijvoorbeeld de publikaties van arrondissementsrechtbanken (maar ook weer niet alle) waarin de vele meesters weer als mr zonder punt figureren. Ook in de privésfeer (briefhoofden en enveloppen van advocaten en medisch specialisten) en het bedrijfsleven (jaarverslagen) viert de verwarring hoogtij (zie bijgaande illustratie).

G. van den Brink, r.a. (66), voorzitter

Ir J.J. Kaptcin (61), plv. voorzitter

Drs P. Emondts (65)

G. Jeelof (60)

Prof. Dr C.J. Rijnvos (57)

Mw Prof. Mr M. Rood-de Boer (64)

Drs Ch. de Roy van Zuydewijn (71)

Drs G. van Schaik (57)

Prof. Dr J.J.A. Vollebcrgh (62)

-RAAD VAN BESTUUR

Drs J.L. Brentjens (47), voorzitter

Drs A.P. Lugt (48)

Drs C.H.I.E.M. Teulings (57)

Drs G.J. Ypma (47)

[p. 135]

Het jaarverslag van Philips toont aan dat sommige bedrijven consequent de juiste regel toepassen. Een duidelijk tegenvoorbeeld vormen de jaarverslagen en prospectussen van de grote uitgeverijen VNU en AUDET; de vele titels daarin worden consequent op de verkeerde manier behandeld.

Er is mij een gebrek aan bereidheid gebleken om zelfs maar toe te lichten waarom men een eigen afwijkende regel volgt. Zijn er gevoelsmatige bezwaren van taalkundige, historische of esthetische aard? Is het de invloed van andere talen of is het gewoon een handelsmerk geworden van sommige dagbladen, tijdschriften of uitgevers?

Ik vind dat de door mij gesignaleerde rariteiten bij het gebruik van punten de Nederlandse taal niet verrijken; zij zijn stellig een bron van verwarring en onzekerheid van lezers en taalgebruikers. Uniforme spellingregels bij het gebruik van onze taal vormen ook een cultuurgoed.

Naschrift redactie

Wellicht wordt de verwarring bevorderd door wat er in de dikke Van Dale (1984) onder I. punt, 2 (blz. 2282) te lezen staat, namelijk: ‘achter Dr en Mr hoort geen punt’. Dit is niet alleen in strijd met de in de inleiding gegeven regel, maar bovendien geen onbedoeld relict van de vorige druk; daarin staat namelijk op de desbetreffende plaats: ‘achter Dr. en Mr. hoort een punt’ (Van Dale 1976).