Vraag en antwoord
Gebiedende wijs
Redactie Onze Taal
Vraag: Op school heb ik geleerd dat een bevel dat tot meer dan één persoon gericht is, bestaat uit de stam van het werkwoord plus een t. Naast
(1) Piet, lees dit eens! staat dus
(2) Kinderen, leest dit eens!
De laatste jaren zie ik de vorm met t minder en minder. Dat mag toch niet?
Antwoord: Wij zijn het niet met u eens. In het Standaardnederlands is de aparte meervoudsvorm zo goed als uitgestorven. Natuurlijk verbieden we de vorm niet, net zo min als we heren zouden willen verbieden een pofbroek of verenhoed te dragen, hoge mode, maar wel van weleer.
Gezaghebbende grammatica's en adviesboeken noemen de vorm al tientallen jaren ‘archaïsch’, of ‘ouderwets’. Dat gebeurt niet alleen in modieuze werkjes, maar ook in boeken die wat dat betreft boven alle verdenking verheven zijn: bijvoorbeeld Verzorgd Nederlands van H.M. Hermkens. Eigenlijk is het helemaal niet nodig voor dit probleem bij boeken te rade te gaan. Iedereen kan zelf merken dat de t-vorm niet meer leeft. Ten eerste hoor je de vorm nooit. Ten tweede zien heel wat werkwoorden die veel in bevelen gebruikt worden, er potsierlijk uit met een t-vorm: ‘Dondert op!’ Frequent voorkomende ontleningen verdragen eveneens geen t: ‘Jongens, jogt nog een rondje!’
Als we voor eens en altijd afscheid van de t-vorm nemen, heeft dat nog een voordeeltje voor de spelling ook.
Schrijvers van reclameteksten (waarin veel beveelzinnen voorkomen) gebruiken vrijwel nooit de t-vorm, behalve als de stam van het werkwoord op een d eindigt: ‘Wordt lid!’ Zo'n vorm is in al zijn ouderwetsheid opmerkelijk, maar niet onmogelijk. Wel onmogelijk zijn zinnen als
(3) Wordt lid en haal meteen de voordeelfolder!
Het valt te verwachten dat niemand meer zinnen als (3) schrijft, zo gauw bekend is dat het werkwoord in een bevel bestaat uit alleen de stam.
Auteursrechtelijk beschermd