Onze Taal. Jaargang 57

Tweeslachtigheid
Prof. A.B. Frielink - Amsterdam

De onzekerheid of een zelfstandig naamwoord een de- of een het-woord is, lijkt me geleidelijk aan toe te nemen. Uit - overigens gerenommeerde - kranten en tijdschriften noteerde ik de volgende voorbeelden:

- Het scala van ... Hoewel de laatste druk van de grote Van Dale alleen vermeldt v(m) (Koenen zegt: v(m) en o), leest en hoort men al een aantal jaren niet anders dan het. Ik moet zeggen dat ‘de grote scala van mogelijkheden’ mij ook vreemd in de oren klinkt.

-	... verkoop van het inventaris ...
-	Dat paraaf ...
-	... het respons ...
-	... het doolhof ...
-	... het financiële doolhof ...
-	... het hoge brancard ...; ... een ander, laag brancard ...
-	... het bit ... (voor ‘binary digit’)
-	... het eigendom berust bij ...

Zou dit een aanwijzing kunnen zijn dat over een aantal jaren het Nederlands in dit opzicht meer op het huidige Engels zal lijken? Voor nieuwe woorden wordt vaak (ook door Van Dale) het gekozen.

Vergelijk: de haar-ziekte

Naar het mij voorkomt, is er ongetwijfeld sprake van een verandering in het taalgebruik aangaande het verschijnsel dat Charivarius ooit de haarziekte noemde: zowel m-woorden als het-woorden worden door de spraakmakende gemeente vrij algemeen gezien als ‘vrouwelijk’, indien met deze woorden een collectiviteit of een institutie wordt aangeduid, soms ook als het abstracta betreft. Dientengevolge wordt er met zij (of ze) en haar naar verwezen:

-	... zou ons land een meer vooraanstaande positie in de wereld moeten innemen dan ze nu doet.
-	Het instituut (...) heeft haar ledental uitgebreid ...
-	... omdat de gemeenteraad in haar besluitvorming ...

Het gebeurt nogal eens dat schrijvers (bijv. notulisten) sterke weerstand hebben tegen verandering van zij en haar in hij, het, hem en zijn, waar dat volgens de traditionele regels zou behoren te geschieden. Zo vindt men ‘De Staat en zijn onderdanen’ vreemd klinken.

Er is wel eens geopperd dat het ‘haar-’ gebruik een gevolg zou zijn van de omstandigheid dat zovele instituties met v-woorden benoemd worden. Deze verklaring lijkt me te simpel en bevredigt mij daarom niet. Wordt eigenlijk naar deze en soortgelijke ontwikkelingen van het taalgebruik systematisch onderzoek gedaan?