Onze Taal. Jaargang 57

[p. 13]

Reacties

Overlijdensadvertenties
Jo Daan - Barchem

In het oktobernummer van Onze Taal hebben enkele logische denkers hun hart gelucht: over taal en denken, over zelfdoding, over het ‘onlogisch’ gebruik van om, en over de taal van overlijdensadvertenties. Zij menen dat taal alleen het resultaat van het denkproces moet weergeven, en hechten geen waarde aan de informatie van de omringende tekst, aan het lezen tussen de regels door of aan persoonlijke formuleringen.

Zo heb ik me op blz. 136 gestoord aan het artikel over de taal van overlijdensadvertenties. Wie leest die nu op deze manier! Ze zijn belangrijk omdat ze degenen die de overledene gekend hebben, informeren over zijn of haar dood en over de wijze waarop men een passend antwoord op deze informatie kan geven. Je leest de naam, je kijkt of je uit de formulering iets meer kunt opmaken over de wijze van sterven en de houding van de nabestaanden. Het zijn vaak varianten van stereotiepe uitdrukkingswijzen die weinig of niets zeggen, en daarom ben ik soms dankbaar voor een meer persoonlijke uiting, ook al is die op een onhandige manier onder woorden gebracht. Juist in dit geval is de inhoud van de boodschap van meer belang dan de ‘regelmatigheid’ van de taalvorm. Wie op dit soort slakken zout legt, snoert minder taalvaardigen nog meer de mond dan nu al vaak het geval is. Een beter advies dan standaardteksten verspreiden, zou zijn: schrijf het op zoals je het zou willen zeggen. Als mensen dat deden, zouden ze zeker minder syntactische fouten maken.

Foute samentrekking
Nico Spilt - Utrecht

Dr. G.E. Booij legt op blz. 148 van het novembernummer 1987 omstandig uit waarom in bepaalde gevallen door anderen afgekeurde samentrekkingen geoorloofd zouden zijn. De heer Booij vindt Amerikaanse en Papoeatalen een geoorloofde samentrekking. Mijn bezwaar hiertegen is gebaseerd op de ongelijksoortigheid van de beide leden: bij Amerikaanse talen denk ik aan een continent, bij Papoeatalen denk ik aan mensen. Op mijn geestelijke netvlies verschijnt eerst een landkaart en direct daarop een foto van een mens; de in de tekst ingebouwde uitnodiging om deze appels en peren met elkaar te vergelijken stoort mij tijdens het lezen. Dezelfde soort irritatie wordt bij mij opgewekt door een samentrekking als oorlogs- en andere rampen, doordat iets concreets (oorlog) wordt vergeleken met iets vaags (andere).

Ik ben geen tegenstander van economisch taalgebruik, maar ik vind dat je het bouwen van samentrekkingen tot het uiterste moet beperken. Samentrekkingen als zwanger- en moederschap en zicht- en tastbaar zijn grammaticaal juist, maar ik zou ze zelf niet gauw gebruiken. Laat staan dat ik een constructie zou toelaten als dat heeft niet tot moeilijk-, laat staan tot onoplosbare problemen geleid.

Daarom groter dan
K.F. Smit - Zeist

Zolang iets een probleem is, of het nu een detail betreft of niet, wordt er naar een oplossing gezocht. Groter dan of groter als is er zo een. Een grensgeval, met andere woorden een roep om duidelijkheid, waar taaldeskundigen een antwoord op moeten vinden. Op school leerde ik dat ‘groter als’ fout is. Een dergelijke uitspraak berust op een autoriteit en die schijnt hier zoek te zijn... Ik wil haar vinden.

De opmerking ‘het taalgebruik laat zich nu eenmaal weinig(!) gelegen liggen aan logische redenering of schoolse grammaticaregels’ (in J. Renkema's Schrijfwijzer) zet mij daar mede toe aan. Evenals de constatering dat sommige taalgebruikers liever groter als dan groter dan zeggen.

Variatie is uiteraard welkom. Of je nu ‘met’ of ‘op’ vakantie gaat, daar zal niemand zijn hoofd over breken; dat is gewoon een bijzondere eigenaardigheid van (in) onze taal, die begrijpelijk blijft. Maar groter als vind ik geen variatie meer, maar een fout, want een onrecht.

Wij hebben het over: groot - groter - grootst. Er moet iets in de juiste volgorde gezet worden. Dan zeggen we: dit komt eerst, - dit is groot - en dan komt dat - dat is groter. Dat is groter dan dit (dat is groter, dan komt dit). Allebei zijn ze groot, maar deze is eerder groot en dan komt díé.

Dan ordent, zet eenheden achter elkaar, terwijl als een gesteldheid, hoedanigheid, veronderstelling of voorwaarde aankondigt van dezèlfde eenheid, hetzelfde element. ‘Deze foto is groter als die’ is voor mijn gevoel dan ook niet àf. De spreker had zoiets willen zeggen als: ‘Deze foto is groter als (wanneer, indien, mits) die dichterbij gehouden wordt.’ Als roept verwachting op, duidt op behoefte aan informatie, terwijl dan dat juist niet doet, maar de dingen helder, scherp en zuiver uiteenhoudt.