Onze Taal. Jaargang 56

Ophef over de Troonrede
P.H.M. Smulders

Op de jaarvergadering van 17 juni maakte de voorzitter van het Genootschap Onze Taal melding van een aanbod van de Taaladviesdienst aan de regering om de tekst van de Troonrede te verbeteren. Voor het eerst (maar zeker niet voor het laatst!) trad het genootschap ongevraagd met een taaladvies naar buiten.

Een persbericht hierover van 18 juni deed meer stof opwaaien dan was verwacht: het leidde tot radiouitzendingen, interviews, kamervragen en artikelen in bijna alle grote dagbladen. Naar aanleiding van de ophef in de media stelde het Tweede-Kamerlid van de VVD mr. H. Th. M. Lauxtermann de volgende schriftelijke vragen aan de minister-president:

1. Is het waar dat het Genootschap Onze Taal het kabinet heeft aangeboden om de Troonrede in fatsoenlijk Nederlands te herschrijven?

2. Is de minister-president zich bewust van en op de hoogte van de, volgens het genoemd genootschap, jaarlijks geuite felle kritiek op de wijze waarop in de Troonrede met de Nederlandse taal wordt omgesprongen?

3. Is de minister-president voornemens op het aanbod van het genootschap in te gaan?

4. Indien het antwoord op de vorige vraag negatief is, hoe denkt de minister-president dan de jaarlijkse kritiek te voorkomen?

Op 2 juli ontving het genootschap een vriendelijk doch afwijzend antwoord op zijn aanbiedingsbrief van het kabinet van de minister-president. Het blijkt niet goed mogelijk om op het aanbod van de Taaladviesdienst in te gaan, omdat het opstellen van de Troonrede ieder jaar onder grote tijdsdruk moet gebeuren, en omdat het karakter van de Troonrede zich niet leent voor inzage door derden voorafgaand aan het uitspreken. Wel wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de kritiek in het blad Onze Taal op het taalgebruik in officiële stukken. Bij ‘specifieke problemen’ kan een beroep op de kennis van het genootschap worden gedaan. In de brief

[p. 127]

wordt ten slotte nog gewezen op de in 1976 herschreven Troonrede van kamervoorzitter Vondeling en taalkundig adviseur Renkema. Die rede was langer dan de oorspronkelijke en bevatte in een groot aantal gevallen een veranderde inhoud.

De heer Lauxtermann kreeg dan ook de volgende antwoorden op zijn vragen (‘volgens slecht gebruik in krom Nederlands’, stelde het Algemeen Dagblad):

1. Ja.

2. Regelmatig wordt door het Genootschap Onze Taal en anderen kritiek geuit op het taalgebruik in officiële stukken, waaronder de Troonrede. Zoveel mogelijk wordt daarmee rekening gehouden. Veranderingen in de tekst mogen echter niet tot onduidelijkheid van de politieke en staatsrechtelijke betekenis van de inhoud van die stukken leiden.

3. De aard van het stuk en de beschikbare tijd maken het niet mogelijk op dit aanbod in te gaan in de vorm, zoals het gedaan is. Wel stel ik mij voor naar de mate van het mogelijke, daar waar zich vragen over de onderdelen van de tekst voordoen, van de kennis van het genootschap, resp. van één van hun neerlandici, gebruik te maken.

4. De opstellers van de Troonrede streven steeds naar een zo goed mogelijk taalgebruik.

Een oplettende verslaggever van het Algemeen Dagblad constateerde in zijn artikel al direct een grammaticale fout in dit antwoord. De oplettende lezer kan daar nog enkele fouten aan toevoegen.

De directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst verklaarde hooghartig dat ‘er helemaal geen tijd is voor discussie met een meneer die pretendeert dat hij het taalkundig allemaal beter weet. Als de regering de Troonrede niet duidelijk vond, liet ze die niet zo de deur uit gaan. Wie de Troonrede niet snapt, moet de volgende dag de krant maar lezen.’ Een woordvoerder van Algemene Zaken voegde daaraan toe: ‘De kritiek van Onze Taal? Die horen we graag... na afloop. En we zullen daar kennis van nemen.’

Kranten spraken in hun commentaar op de afwijzing van ‘de vrees van de regering voor de vele correcties die zouden moeten worden aangebracht’, over ‘de arme Koningin die wordt opgescheept met een tekst die taalkundige correctie weer node zal ontberen’, en over ‘het joviale aanbod om van de warrige Troonrede een waardige te maken.’ ‘De armoedige argumenten waarmee het aanbod wordt afgeslagen sturen de neerlandici en de Nederlanders het Haagse Bos in.’ Commentaar hierbij is overbodig.

Het genootschap wacht de praktische afspraken af die het ministerie wil maken om in ‘specifieke gevallen’ gebruik te maken van de diensten van de Taaladviesdienst.