Taalcuriosa
Windrichtingen
Jules Welling - Best
In een relatief groot aantal topografische aanduidingen spelen de windrichtingen een rol. Tegen het ‘Zuid’ in ‘Zuid-Afrika’ of het ‘Noord’ in ‘Noord-Amerika’ valt, mijns inziens, niet veel in te brengen, evenmin als tegen ‘noordpool’ of ‘zuidpool’. Noord en zuid zijn bepaald, evenals oost en west. Daarbij wordt de nulmeridiaan, die over het Engelse Greenwich loopt, als criterium gehanteerd. Dat is een weliswaar arbitraire beslissing geweest, maar nu toch algemeen aanvaard als een internationale conventie.
Curieus wordt het pas als de begrippen ‘noord’, ‘zuid’, ‘oost’ en ‘west’ relatief gebruikt worden. Een voorbeeld: wij kennen in Nederland de Noordoostpolder. Ik weet niet wie die naam bedacht heeft, maar gezien de benaming was het hoogst waarschijnlijk een Hagenaar. In ieder geval geen Groninger of Fries, want die zouden de polder ongetwijfeld ‘Zuidoostpolder’ genoemd hebben. Vanuit hun standpunt - letterlijk - ook volledig terecht, zoals iedereen die een beetje op de hoogte is van de indeling van ons land gemakkelijk kan constateren.
De benaming ‘Noordoostpolder’ is, mijns inziens, dan ook niet zo gelukkig gekozen; ‘Urkerwaard’, of voor mijn part ‘Schoklanderwaard’, zou al een stuk beter geweest zijn. Bij geen enkele Nederlander, ongeacht zijn woonplaats, zou dat tot verwarring leiden.
Natuurlijk gaat de curiosaliefhebber op zoek naar nog mooiere voorbeelden en die blijken niet zo moeilijk te vinden: Oostzaan ligt aanzienlijk westelijker dan Westerhaar, Westelbeers of Westerbork, maar die liggen op hun beurt weer oostelijk van Oosterwold en Oosterveld. Zuidbroek ligt veel noordelijker dan Noordwijk, Zuid-Holland noordelijker dan Noord-Brabant. Het plaatsje Noordeloos bij Leerdam spant in dit opzicht de kroon: het ligt ten zuiden van Noordwijk, ten noorden van Zuiddorpe, ten oosten van Westzaan en ten westen van Oosterhout. Het zuidelijkste plaatsje van Nederland, diep in Zuid-Limburg, heet Noor(d)beek. Vanuit België gezien, ja...
Auteursrechtelijk beschermd