Onze Taal. Jaargang 54

[p. 156]

Reacties

Hoen of parel?
M. Hugenholtz - Roden

In het septembernummer schrijft Marlies Philippa op blz. 114 dat het bericht over een partij gestolen parelhoenders, dat haar via de alternatieve radionieuwsdienst bereikte, natuurlijk een grapje was, omdat er volgens haar in hoenders vast geen parels zitten.

Jammer dat zij blijkbaar nog nooit van parelhoenders heeft gehoord, want zij is toch bij uitstek de persoon om ons te vertellen waarom dat beestje bij ons parelhoen heet en in Duitsland Perlhuhn, maar waarom de Engelsen en de Fransen er andere namen voor hebben. Wel zijn wij een eindje met de Fransen meegegaan, want hun naam poule pintade - uit het Portugese pintada - werd in de Nederlandse volksmond tot poelepetaat. In Engeland heet het parelhoen Guinea fowl, naar het Afrikaanse land van herkomst. Voor nadere berichten houd ik me aanbevolen.

Naschrift
Marlies Philippa

Sommige lezers schijnen te geloven dat ik nog nooit van parelhoenders heb gehoord. Ik heb ervan gehoord, ik heb ze gezien en ik heb ze gegeten. Ik heb ze zelfs bereid.

In mijn weergave van het alternatieve bericht zei ik, dat er - dus in de parelhoenders; van eenvoudige hoenders repte ik niet - vast geen parels verborgen zaten. Natuurlijk zitten die niet in parelhoenders. De grap (het is nooit leuk om een grap uit te leggen!) was, dat de fictieve dieven dachten dat dat wel zo was, dat de parelhoenders niet naar de parelige witte lovertjes op hun verenkleed, maar naar hun inhoud vernoemd waren.

Het Portugese pintada is een afleiding van het werkwoord pintar, dat dezelfde betekenis heeft als het Franse peindre. In sommige Franstalige gebieden wordt de pintada, naar ik op de menu's heb gezien, pintadeau genoemd. Dit ongetwijfeld naar analogie van de dindonneau, de dinde, de vogel uit Indië (d'Inde), de kalkoen, waarmee de pintada ook eerder in de geschiedenis al wel eens verward is.

Het parelhoen heeft in de 16e eeuw nog een andere Nederlandse naam gekend: Hadrianus Junius noemde het in 1581 dootshoofdeken naar de kale, kantige schedel.

mr of mr.?
Mr. L. Monné - Den Haag

De redactie van het Nederlands Juristenblad schrijft mr, dr en drs zònder een punt als afkortingsteken en laat zich niet overtuigen van de onjuistheid van deze handelwijze door een enkele verwijzing naar Van Dale. Van Dale bevat immers geen wetten van Meden en Perzen, zo stelt de redactie. Aldus bericht ons mr. Smeets in Onze Taal van oktober 1985, blz. 133, onder de kop Uniformiteit. Zouden verwijzingen naar de Schrijfwijzer (eerste druk, 1979, blz. 128), Rijpma/Schuringa/Van Bakel (25 e druk, 1978, par. 421) en het Handboek Taalhantering ook niet helpen? Wellicht kan mr. Smeets dan beter een juridisch argument aanvoeren. Artikel 146, lid 4, van de Wet op het wetenschappelijk onderwijs (Staatsblad 1960, 559) bepaalt met betrekking tot de titel doctor: ‘De titel wordt, afgekort tot dr., vóór de naam geplaatst.’ En artikel 147, lid 3, van deze wet bepaalt met betrekking tot de titels meester, ingenieur en doctorandus: ‘Deze titels worden, afgekort onderscheidenlijk tot mr., ir. en drs., vóór de naam geplaatst.’ Of zal de redactie van het Nederlands Juristenblad ook dan weer repliceren met de opmerking dat de genoemde wet geen Wet van Meden en Perzen is?

Jan Splinter, heer of boer?
Jo Daan - Barchem

Hoeveel mensen zijn er die denken dat er een waterdichte damwand is - of vinden dat die er zou moeten zijn - tussen het Standaardnederlands en alle andere varianten van dat Nederlands en ermee verwante variëteiten? Het lijkt of ze zich voorstellen dat degeen die overgaat van een regionale taal naar de standaardtaal of omgekeerd het ene luikje dichtklapt en een ander opent. Hoe kom ik aan dat idee?

In Onze Taal van december 1984 verscheen een stukje over de uitdrukking ‘Zo komt Jan Splinter door de winter’ onder de hoofdtitel Nieuwkomers en de ondertitel Was Jan Splinter een Westfries? Volgens de schrijver van het stukje, Riemer Reinsma, werd deze uitdrukking in de jaren 1982/1983 gezegd en geschreven, gezegd in ieder geval door Marcel van Dam. Reinsma heeft zijn best gedaan iets over de herkomst te weten te komen en zijn oudste - dus niet erg oude - bronnen dateren uit de jaren zeventig van deze eeuw.

Op dat stukje heb ik per brief gereageerd met de mededeling dat Jan Splinter zeker al een eeuw oud is. Het was in mijn Zaanse familie een gewone zegswijze, die iedereen begreep. En mijn grootvader, die ik het nog hoor zeggen, werd bijna 140 jaar geleden geboren.

Het antwoord van Reinsma daarop was dat zijn bedoeling was geweest er de aandacht op te vestigen dat Jan Splinter in de standaardtaal een neologisme is. Mijn enige conclusie kon toen zijn dat de uitdrukking in de mond van Marcel van Dam standaardtaal is en in mijn mond en de monden van mijn Zaanse, nog levende familieleden, geen standaardtaal. Toch spreken we geen van allen meer Zaans, maar volgens Reinsma toch ook geen standaardtaal als we deze uitdrukking eens een keer gebruiken.

Dit is een weinig realistische opvatting van standaardtaal en van taal in het algemeen. De standaardtaal is niet alleen voortgekomen uit regionale talen, maar werd er ook door gevoed,

[p. 157]

evenals door vreemde talen. De ouderdom van ‘neologismen’ kunnen we nooit bepalen; we kennen alleen de bewaarde bronnen die ze vermelden; ze kunnen dus eeuwen ouder zijn dan we denken.

Ik begrijp steeds minder wat er onder ‘standaardtaal’ wordt verstaan, als dit woord ook al toegepast wordt op woorden en uitdrukkingen die minder algemeen bekend zijn, maar op geen enkele wijze in strijd zijn met taalregels en ethische normen. Arme standaardtaal als alleen maar tot haar gerekend mag worden wat in schriftelijke bronnen traceerbaar is en wat door bepaalde mensen gezegd wordt (wat dan weer in krant of boek wordt gedrukt).

Wie geeft ons nu een sluitende definitie van standaardtaalspreker? Ik ben nieuwsgierig of ik erbij hoor!