Onze Taal. Jaargang 54

[p. 16]

[Mededeling]

□□□□□□□□

PCUdB

■ Een aantal passages in het oktobernummer heeft nogal wat lezers naar de pen doen grijpen. ■ In het ene geval terecht, in het andere ten onrechte. ■ Ik begin nu met de terechte wijzing (van de vinger in mijn richting). ■ Menigeen heeft er zich over verbaasd dat ik yeux in het Frans een enkelvoudige kwaliteit toeschreef. ■ Men heeft volkomen gelijk: het had nez moeten zijn (zoals ik in dezelfde passage voor Junge ook beter Mädeben had kunnen nemen, maar over die vergissing heeft slechts één lezer zich boos gemaakt). ■ Ik ga nu over naar de onterechtwijzing. Een aantal lezers heeft verontwaardigd gereageerd op het feit dat ik vond dat meubeltransport fout zou zijn, en heeft zich ingespannen om aan te tonen dat er talrijke woorden zijn waar enkelvouden in een meervoudige betekenis gebruikt worden. ■ Het punt is echter dat het daarbij steeds om samenstellingen gaat. Ik heb dan ook nooit tegen het woord meubeltransport gefulmineerd, maar tegen het enkelvoud meubel in meervoudige betekenis gebruikt. ■ Nog meer kwaads over dezelfde passage: M.A. Thorbecke constateert dat ooit ook in mijn kolommen omgaat verdringen naar aanleiding van de tussenzin Een Franse dame (...) mij ooit verzekerde. Hij of zij vervolgt: ‘als zelfs u dat schrijft’. Nu, dat is teveel eer voor mij. ■ Ik dacht dat ik me zo in de loop der jaren aan elke vorm van taalmishandeling had schuldig gemaakt die er maar te bedenken valt, en zou wat dat betreft niet graag tot norm voor het Standaardnederlands verheven worden. ■ Verder moet ik opmerken wat ik ook al enige jaren geleden heb betoogd: mijn ooit is nooit een modernisme geweest, maar een simpel regionalisme. ■ Z. de Vries vraagt zich af waarom het aansporende aanspreken van een groep meisjes en jongens of zelfs uitsluitend meisjes zo populair is: Kom, jongens, we gaan, zou Marianne tegen haar vriendinnen kunnen zeggen. ■ Nu is dit geen nieuw verschijnsel, maar in deze tijden van herbezinning (o ja, nog gelukkig Nieuwjaar) en herwaardering is het toch de moeite waard na te gaan of wij, bezield als wij zijn van emancipatorisch vuur, zoiets nog wel kunnen gedogen. ■ Immers, de man wordt hier weer als maatgevend voor de hele maatschappij beschouwd. ■ En dit verschijnsel is ab soluut niet nieuw: mens komt van het Germaanse mannisk(s) dat mannelijk betekent, en het Frans en Italiaans hebben in homme respectievelijk uomo nog steeds hetzelfde woord voor man en mens. ■ In het geval van jongens kan het echter zijn dat het net omgekeerd is: de oorspronkelijke betekenis (jong mens of kind) heeft zich eenzijdig naar het mannelijk geslacht gericht, maar in een paar uitdrukkingen is de algemene betekenis gehandhaafd. ■ Tenminste, dat lijkt me in overeenstemming met het feit dat vroeger (of misschien nu nog) ouders over hun kinderen als de jongens spraken. ■ Overigens wil ik bij dezen mij verontschuldigen jegens alle lezers die zo vriendelijk geweest zijn mij uit de kopijnood van augustus (waarvan het resultaat in september te zien was) te helpen. Het gevolg van mijn noodkreet is geweest dat ik mij nu een weg moet banen door een ware (zij het paradijselijke) jungle van allerlei taalcuriosa. ■ Dus, gij die hier niet expliciet of impliciet als bijdrager zijt vermeld, wellicht zal ik uwer gedenken in de komende komkommertaaltijd. ■ Maar nu nog even terug naar dat anti-emancipatorisch gebruik van het woord jongens. Ik herinner me dat vroeger de uitdrukking Nee, meid als uitroep van verbazing werd gebruikt, en ook wel tegen mannen. ■ Ik spreek nu echt van heel vroeger en kan nog maar uit een paar verwarde herinneringen putten. Maar dat neemt niet weg dat even de wind uit een andere hoek moet hebben gewaaid. ■ Drie lezers zijn er letterlijk van ondersteboven (figuurlijk dan) dat het TROS-TV-programma ‘Hemd van je lijf’ wordt toegelicht met de woorden Bekende Nederlanders wordt door het publiek letterlijk het hemd van het lijf gevraagd. Zij zitten met de vraag: als letterlijk niet meer naar de letter kan worden genomen, sla je dan geen figuur, als je het woord figuurlijk nog gebruikt? ■ Nu stop ik letterlijk.