Reactie
Jack
Dr. A.P. de Jonge - gepens. Octrooigemachtigde, Vlaardingen
In Onze Taal (juli/augustus 1984, blz. 101) wordt de vraag gesteld of jack van origine Duits of Engels zou zijn; naar mijn mening is noch het ene noch het andere het geval: het woord heeft een Franse oorsprong. Hiervoor geef ik de volgende argumenten, waarmee ik me in goed gezelschap waan. Toen de laatste aflevering van Onze Taal in mijn bus rolde, was ik het fascinerende boek van Barbara Tuchman De waanzinnige 14e eeuw (Elsevier 1984) aan het lezen, waaruit ik citeer: ‘De naam Jacques of Jacques Bonhomme ter aanduiding van een boer werd door de edelen als spottende benaming afgeleid van het gewatteerde hemd, genaamd jacque, dat de boeren droegen als bescherming in de strijd’ (blz. 206). De boerenopstand van 1358 werd ook Jacquerie genoemd.
Dat het woord jacque zowel naar het Engels overwaaide als naar het Duits, lijkt me logisch te volgen uit de verbindingen die de adel met Engeland en de Duitse landen had in die dagen, terwijl daar ook door de edelen Frans gesproken werd.
Dr. J. de Vries Etymologisch woordenboek (Aula-boeken 1964) meldt ook dat ons woord jak uit het oudfrans komt, hoewel hij meent, dat het genoemd is naar ene Jacques de Beauvais; ik houd het liever op
Tuchmans verklaring.
De Concise Oxford Dictionary (Oxford 1944) vermeldt onder het woord jack dat het een ‘foot-soldier's sleeveless tunic’ aanduidt, afkomstig uit het Franse jaque (zonder c!), hoewel de etymologie als dubieus wordt aangegeven.
Wellicht dat door studie in meer gedegen boeken nog betere argumenten tevoorschijn komen, maar voorlopig verdedig ik de stelling, dat zowel het Engelse woord (dat later naar Amerika emigreerde, en mogelijk later terug-emigreerde) als het Duitse woord uit het Frans van de 14e eeuw afkomstig is; beiden kregen daarbij een aan de landstaal aangepaste uitspraak; het lijkt me verder ook niet onwaarschijnlijk dat ons woord jak via Boergondië (de hertog van Boergondië was immers ook landsheer in onze streken) in onze taal terechtkwam.
Het woord jacquet, of hoe dat woord verder ook gespeld wordt, is een verkleinwoord van jacque.
Auteursrechtelijk beschermd