Onze Taal. Jaargang 53

[p. 142]

Het Gezegde & Co

J.M. van der Horst

- Van Dale is beroemd. Zo beroemd, dat iedereen op W.F. Hermans na, bij 't horen van de naam denkt aan ons beste woordenboek, de dikke Van Dale.

Zojuist is de elfde druk verschenen, sterk uitgebreid tot drie delen.

De naam Van Dale staat borg voor kwaliteit, betrouwbaarheid en een ongeëvenaarde graad van volledigheid. En daarvan wordt prompt misbruik gemaakt. Slimme zakenlieden ‘kochten’ de naam, lieten een hele serie woordenboeken voor Frans, Engels en Duits samenstellen, en verkopen die nu als Van Dale's woordenboek Nederlands-Engels, Van Dale's woordenboek Frans-Nederlands, enz. In dezelfde serie komt binnenkort zelfs een aparte Van Dale voor hedendaags Nederlands. De naam Van Dale is geld waard.

De schoolmeester J.H. van Dale (1828-1872) uit Sluis heeft met dit alles niets te maken. Wel heeft hij in Sluis een standbeeld gekregen, lang na zijn dood, in 1924, niet om zijn verdiensten als woordenaar, maar wegens zijn werk als historicus en archivaris aldaar. Zijn bijdrage aan het naar hem genoemde woordenboek was gering.

In feite heeft hij alleen de tweede druk van zijn woordenboek verzorgd, en die niet eens compleet. De eerste druk werd samengesteld door I.M. en N.S. Calisch (1864), twee getalenteerde en uiterst produktieve woordenboekmakers. J.H. van Dale redigeerde de tweede druk van het boek van de Calisch'en, maar overleed voor hij daarmee klaar was. J. Manhave maakte het werk af, en deze herdruk verscheen in 1872. Manhave was geen groot lexicograaf, evenmin als P.J. van Malssen die de vijfde en zesde druk verzorgde. Het werd pas een goed woordenboek vanaf de zevende druk (1950), geheel omgewerkt en zeer uitgebreid door dr. C. Kruyskamp. Ook de achtste, negende en tiende druk zijn grotendeels door hem verzorgd. De grote naam die het woordenboek thans heeft, is niet te danken aan J.H. van Dale, maar aan C. Kruyskamp. Ik weet niet of de nieuwe uitgever, die zo'n gretig gebruik maakt van de door Kruyskamp groot gemaakte naam Van Dale, van tijd tot tijd een bedragje overmaakt op de giro van onze gepensioneerde meesterlexicograaf. Zeker is dat sommigen, tegen beter weten in, de verhoudingen verdoezelen.

Zo is er een paar jaar geleden een wonderlijk boekje verschenen ter gelegenheid van het uitkomen van de Van Dale vertaalwoordenboeken. Een boekje over de geschiedenis van de dikke Van Dale. Daarin wordt omstandig over J.H. van Dale verteld, en terloops wordt dan ook C. Kruyskamp genoemd...

Speciale aanbieding voor lezers van Onze Taal.

Vraag me niet hoe 't mogelijk is, maar het kan. Uitgeverij Bohn, Scheltema en Holkema gaf in 1975 en 1979 het zg. Frequentiewoordenboek uit (Woordfrequenties (Uit den Boogaart) en Spreektaal (De Jong). Daarin zijn de Nederlandse woorden geordend naar hoe vaak ze voorkomen. Leuk om te weten en voor vele doeleinden belangrijke informatie. Dure boeken, want de oplage was niet zo groot: f 93,- en f 58,50. Lezers van Onze Taal kunnen nu deze boeken bestellen voor resp. f 14,- en f 9,-. Voor veel opperlanders en andere vrienden van de Nederlandse taal, die deze boeken destijds toch een beetje te duur vonden om voor zichzelf aan te schaffen, een bijzondere kans. De aanbieding duurt tot 31 december a.s. Bestellen: schriftelijk of telefonisch, bij Libresso, postbus 23, 7400 GA Deventer; tel.[phone].

Persbericht van de Stichting ‘Wie schrijft die blijft’:

De meeste auteurs worden gemaakt, niet geboren. Wij zoeken mensen die graag schrijven.

Veel mensen zullen zich ooit hebben afgevraagd of ze het talent hebben om te schrijven. Velen beschikken over die aanleg, maar beseffen dat niet. In hen schuilt zeker een hobby-schrijver, maar misschien ook een bestseller-auteur. Voor alle ‘verborgen getalenteerden’, maar ook voor iedereen die iets met het fenomeen schrijven te maken heeft, verschijnt het blad Schrijven. Vanaf 1 december zal Schrijven eens per kwartaal worden uitgegeven door de Stichting ‘Wie schrijft die blijft’ te Amsterdam. Het tijdschrift wordt voornamelijk gevuld met bijdragen van hobby-schrijvers. Het is het medium voor iedereen die schrijft, leest en gelezen wil worden. Tot nu toe zijn er voor mensen die uit welk motief dan ook schrijven, weinig mogelijkheden om te publiceren. Het blad Schrijven wil daar verandering in brengen. In het blad wordt ook veel aandacht besteed aan de kunst en techniek van het schrijven.

Alle verhalen, artikelen en gedichten worden opgeslagen in een ‘verhalenbank’, die toegangelijk is voor andere media. Ook zal jaarlijks door een comité van gerenommeerde schrijvers een aanmoedigingsprijs worden uitgereikt. Voorts helpt de stichting aankomende auteurs met adviezen en bij contacten met uitgevers.

Voor het eerste nummer van Schrijven wil de redactie graag in contact komen met Nederlanders en Vlamingen die graag schrijven. Zij kunnen zich voor informatie wenden tot de Stichting ‘Wie schrijft die blijft’, postbus 5581, 1007 AN Amsterdam. Zij ontvangen dan onmiddellijk bericht hoe ze aan dit initiatief kunnen meedoen.

De redactie van Schrijven hoopt op deze manier een plezierig en lezenswaardig tijdschrift te kunnen samenstellen, waaruit misschien nieuwe veelbelovende verhalenschrijvers te voorschijn komen. Volgens veel uitgeverijen in Nederland is daar grote behoefte aan. Bekend zijn de wekelijkse stukken van J.G.A. Thijs in Trouw over allerhande taalkwesties. Niet alleen bij Trouw-lezers, maar zo langzamerhand ook in veel breder kring. Thijs is geen taalkundige, hetgeen ik zelf soms betreur, maar wat de meeste lezers juist een voordeel zullen noemen. In ieder geval: Thijs kan schrijven, weet enorm veel over taal en heeft een fijne neus voor actualiteit en voor aardige historische bijzonderheden. Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar heeft nu een flink aantal van zijn artikelen gebundeld, en uitgegeven met de titel: J.G.A. Thijs, Taal ter sprake, f 17,50.

Veelbelovende hoofdstuktitels zijn ‘Lurven, wiggen en kraanvogels’, ‘De Duts en het geboorte-eiland’, ‘Onneus, de herboorte en de maaikersen’ en ‘Hem kennende, komt hij heus wel’. Al wie het tijdschrift Onze Taalwaardeert, zal ook Thijs met plezier lezen.