Onze Taal. Jaargang 53

[p. 61]

[Nummer 4]

[p. 62]

Bijzondere taalonkunde

Battus

De wonderlijke wereld van de taal, zo heet het boek van de talenkenner Charles Berlitz. Het omslag vermeldt trots dat het hier gaat om een kostelijke collectie wetenswaardigheden, verzameld door een van de grootste autoriteiten op het gebied van de talen en hun oorsprong.

De auteur van dit boek behandelt onder andere de gewelddadige dood van duizenden mensen in het aloude Byzantium; zij stierven door het verschil van één letter in de spelling van een woord...

Is dit een geschikt boek voor taalliefhebbers? Heeft dit boek iets te maken met taalwetenschap?

Battus is van mening dat dit boek precies aangeeft wat algemene taalwetenschap niet is. Is ‘Onze Taal’ niet eerder de plaats voor een uiteenzetting over wat algemene taalwetenschap dan wèl is?

-	En wat doe jij bij de universiteit?
-	Ik zit bij Algemene Taalwetenschap.
-	O. Hoeveel talen spreek je?
-	Wij bestuderen de taal in het algemeen.
-	En geeneen in het bijzonder?
-	Nee, wij... wacht: ik weet iets beters. Lees dit boek.
-	Ik wil geen boek.
-	Als je dit boek even inkijkt...
-	Het is anders flink dik.
-	... dan weet je precies wat Algemene Taalwetenschap niet is.
-	Hoe bedoel je? Dan kun je me ook een kookboek geven.
-	Nee, in een kookboek staat vaak iets dat voor de Algemene Taalwetenschap van belang is. Maar in dit boek...
-	Van Berlitz, is dat niet de man van talenscholen?
-	Dat was zijn grootvader. Deze Berlitz, zo staat vet op het boek, heeft daar niets mee te maken.
-	De wonderlijke wereld van de taal, dat lijkt me wel interessant.
-	Interessant? Het is de grootste verzameling flauwekul die ik ooit gezien heb.
-	Hoe bedoel je?
-	Dat zal ik je vertellen. In elk boek komen fouten voor. Hoewel. In de eerste editie van Het geloof der kameraden van Karel van het Reve stonden drie fouten. Bij de herdruk vroeg Karel me wat die drie fouten waren, en als hij ze er uitgehaald heeft, dan is het nu een boek zonder fouten. Maar dit boek is heel bijzonder: het bevat uitsluitend fouten. Er staan duizend paragraafjes in, en die zijn allemaal fout. Onbegonnen werk voor een recensent dus. Maar als een recensent alle fouten had verbeterd, dan was hij er toch ingestonken. Want de grootste fout is deze: Al waren alle duizend paragraafjes foutloos, dan nog zou dit boek ideaal zijn om te laten zien waar het in de Algemene Taalwetenschap niet om gaat.
-	Maar hier staat toch: Verzameld door een van de grootste autoriteiten op het gebied van talen en hun oorsprong’
-	Sla een willekeurige pagina op en lees me de paragraaf voor.
-	Pagina 95, kaartje van de Canarische eilanden. Ik lees: ‘zowel de fluittaal als de gesproken taal (door sommige experts beschouwd als proto-Grieks of als een prehistorische taal en door anderen als een taalkundig bewijs van het verloren Atlantis) is verdwenen. Bepaalde etnische restgroepen in de bergen echter schijnen nog steeds bedreven te zijn in deze geheime fluittaal.’
-	Waarom niet het eiland genoemd waar het om gaat: Gomera? Er zijn vele beschrijvingen van het gefloten Spaans op Gomera. Laatst nog door Duco van Weerlee in NRC-Handelsblad. Het zou interessant zijn te lezen hoe je een taal kan fluiten, hoewel dat maar een oppervlakkige wijziging van het Spaans betekent. Maar wat moeten we met het verloren Atlantis? Let ook op het ‘schijnen’ waarmee de schrijver alle verantwoordelijkheid van zich afwerpt.
-	Hier heb ik pagina 201. Hé, daar staat iets over ‘Hollands’: ‘Het Hollands kent maar twee woorden voor de tweede persoon. Het Duits heeft er drie: du, Ihr en Sie.’ Maar hebben wij dan niet jij, jullie en u?
-	Er zou over het gebruik van jij en u heel goed iets interessants te melden zijn zonder te vervallen in de klaagstijl van de meeste schrijvers van taalkundige rubrieken voor wie elke taalverandering een taalverslechtering inhoudt.
-	Zoals je in ‘Onze Taal’ wel leest?
-	Ja, ook een jaargang ‘Onze Taal’ is een geschikt middel om te laten zien waar het in de Algemene Taalwetenschap niet om gaat.
-	Kijk hier eens, een Fries rijmpje.
-	Fries wordt een Germaans dialect genoemd dat zo dicht bij het Engels ligt dat de volgende twee rijmpjes vrijwel hetzelfde klinken: Good butter and good cheese Is good English and good Fries Bûter, brea en griene tsies wha dat net sizze kin is gjin oprjochte Fries'
-	Misschien verkeerd vertaald?
-	Verkeerd vertaald? Aan dit Friese en Engelse rijmpje hoefde niets vertaald. Nee, over de vertaling heb ik geen klachten. Die is precies adequaat voor het doel. Die vertaling is perfect. Een dom boek moet dom vertaald. Er zijn hilarische vondsten bij. Zo wordt ‘Académie Française’ vertaald als ‘Franse universiteit’ en wordt ‘Nederlands’ altijd ‘Hollands’. Geen ‘Indoeuropees’ of ‘Indogermaans’ maar de unieke term: ‘Teutoons’. Subtieler ligt het met wat op pagina 77 staat. Daar lezen wij: ‘De Amerikaanse militairen in China waren tijdens de Tweede Wereldoorlog zeer verbaasd en ook gefascineerd toen ze hoorden dat er in de provincie Fukien een stad lag met de naam Fuking. In het Zuidchinees betekent Fuking ‘Gelukkige st.......ad’. Nog nooit zoveel onzin in zo weinig woorden opgestapeld gezien. Maar de Nederlandse lezer moet maar raden dat hier verdekt wordt gesproken over het Engelse woord ‘fucking’. En dan is ons merk ‘Wijnand Focking’

[p. 63]

	natuurlijk een bekender voorbeeld. Werkelijk alles wat gemist kon worden, werd gemist. Zo lees je op pagina 24 dat het woord ‘capo’ uit de Mafia teruggaat op het Latijnse ‘caput’ en dat het ‘chef’ betekent, zonder over dat woord ‘chef’ na te denken.
-	Je lijkt geïrriteerd.
-	Integendeel. Het boek is de negatieffoto van mijn vak. Ik vergelijk taalkunde graag met biologie, maar je zult moeten toegeven dat zo'n boek voor de biologie niet bestaat.
-	Het verzameld werk van Hillenius en 't Hart?
-	Ben je gek! Dat zijn echte biologen die wel eens zijpaden bewandelen. Er bestaan vast wel boekjes met honderden wonderlijke feiten op het gebied van flora en fauna. Maar die worden door biologen met interesse gelezen. Als er fouten in staan, irriteren die. Maar geen bioloog zal zeggen: dit boek is de ontkenning van mijn wetenschap. Want er bestaat (nog) geen Algemene Levenswetenschap. Het woord ‘algemeen’ maakt het bestreken gebied kleiner. Taalkunde en biologie lijken op elkaar door de krankzinnige rijkdom aan vormen in leven en taal, door de fascinatie met de onbeantwoordbare vraag ‘hoe het allemaal zo kwam’, door de zinloze vraag ‘waar het allemaal goed voor is’, door de onmogelijkheid de toekomst te voorspellen en door de eigenaardigheid dat wijzelf deel uitmaken van het bestudeerde gebied. Maar er zijn kennelijk ook verschillen. Hoe aarzelend, onzeker, aangevallen en zwenkend ook, er bestaat sinds het begin van deze eeuw een Algemene Taalwetenschap die zich niet wil laten ondersneeuwen door miljoenen feitjes, die geen mystiek bedrijft over het verloren Atlantis, die wetenschap tracht te zijn.