Onze Taal. Jaargang 53

[p. 60]

[Mededeling]

□ □ □ □ □ □ □ □

PCUdB

■ Aan de achterzijdse beschouwingen van deze maand is een zekere eenzijdigheid niet vreemd. ■ Hiermee bedoel ik dat we ons hoofdzakelijk gaan bezighouden met de zijde van het vierkant(je) die men horizontaal pleegt te noemen. ■ U ziet: hoe gemakkelijk vervalt men niet in een denk- en daarmee in een schrijffout: ik had natuurlijk zijden meervoud moeten schrijven: een vierkant heeft vier zijden, waarvan twee horizontale. ■ Goed, die slag is u. ■ Ik dacht dan ook niet zozeer aan zijden, maar eerder aan dimensies. En dat komt weer doordat het woord horizontaal een nieuwe dimensie schijnt te hebben gekregen sinds binnen de communistische partij te dezen lande een groep zich horizontalen noemenden is opgestaan die herstel van de oude hiërarchische verhoudingen ten partije nastreeft. ■ Nu worden en werden in de meest gangbare bestuurkundige en politicologische modellen hiërarchische relaties als verticaal gekarakteriseerd, terwijl het woord horizontaal eerder wordt gebruikt om gedecentraliseerde toestanden aan te duiden. Nu lijkt het voor de taalgemeenschap als geheel nauwelijks relevant hoe een factie binnen een politieke partij zich betitelt (mocht u trouwens denken dat jactie een zetfout voor fractie is, dan vergist u zich). ■ Maar kijk. Kennelijk is de benaming horizontaal voor orthodox, steil paradoxaliter zo suggestief (paradoxaal, omdat ortho- en steil opwaartse richtingen aanduiden) dat het predikaat in Vrij Nederland van 3 maart 1984 is overgeheveld naar de meest rechtzinnige stroming in de protestantse kerken, als ik tenminste de zinsnede ook minder horizontaal georiënteerde leden (...) zijn bezield van wantrouwen tegen de paus en de macht waarmee hij heerst goed heb begrepen. ■ Dit op pagina tien van bovengenoemd weekblad, terwijl pagina elf naar aanleiding van het communistencongres melding maakt van een bescheiden bloemstuk van Rotterdamse horizontale herkomst. ■ Lezing van dit artikel door mij viel samen met beluistering van een radio-uitzending waarin de prostitutie in Rotterdam aan de orde was, zodat u zelf mag concluderen welke associaties het een en ander bij mij teweeg bracht. ■ De moraal van dit alles: wanneer we niet meer weten welke ruimtelijke positie we moeten innemen om voor een goede zaak te strijden, dan zitten we fout.

■ Wat niet wegneemt dat ik geenszins afkerig ben van dimensie-uitbreiding als zodanig. En dat brengt ons op het verschijnsel dat onze taal (en bij mijn weten ook de verwante andere talen) naast horizontaal en verticaal geen apart woord hebben voor de dieptedimensie van voor naar achter, of dat horizontaal zowel betrekking heeft op links-rechts, als op voor-achter. ■ De schrijnende behoefte aan een derde dimensiewoord demonstreer ik u aan de hand van een driedimensionale kruiswoordpuzzel, waarin u elk van de zevenentwintig blokjes van een drie-bij-drie-bijdriekubus met een letter moet vullen. De omschrijvingen zijn als volgt: horizontaal: 1 schrijfgerei, 4 een zekere, 7 elasticiteit, 10 papagaai, 13 gij eet dikwijls (afk.), 16 meisjesnaam, 19 vochtig, 22 Noorse munt, 25 soc. ec. raad (afk.); verticaal: 1 voorzetsel, 2 eigenlijk niemand echt, 3 lichaamsdeel, 10 titel, 11 redt een dorp (afk.), 12 meisjesnaam (als die andere), 19 ons (Lat.), 20 opp.maat, 21 voorzetsel (tevens een randgeval) atraversaal: 1 kookgerei, 2 tijdperk, 3 nog altijd te vochtig, 4 ik (Lat.), 5 nooit eens rust (afk.), 6 een dorp eigenlijk (Gld.), 7 snel, 8 het gezworene, 9 kan amper rijden. Atraversaal dus wordt het nieuwe woord voor de dimensie, zonder hetwelk u de puzzel niet tot een bevredigende oplossing zoudt kunnen voeren. ■ Uit de inzenders van een correcte oplossing wordt een winnaar gekozen die zal worden beloond met een boekenbon van twintig gulden. ■ Nu iets heel anders. In het Eindhovens Dagblad van 5 maart lezen we in een grote kop op de tweede pagina dat een achttienjarig meisje het tot hengstenhoudster heeft geschopt, met daarbij als bovenkop: Rechter pleegt handlichting. ■ Natuurlijk lezen we het artikel niet verder. Hier immers zal de werkelijkheid nooit de opgeroepen fantasieën kunnen overtreffen. Als immer, door dik en dun, horizontaal, verticaal, atraversaal en in het vierkant uw dienaar.