Fout kan zo aardig zijn (vervolg)
Malapropismen
In het juninummer (p. 73) stond een bijdrage over uitdrukkingen als ‘visuele cirkel’ en de ‘dief van Bagdad’.
Taalgebruikers die hierover meewarig lachen en onmiddellijk roepen dat het toch ‘vicieuze cirkel’ en ‘Dieffenbachia’ moet zijn, hebben weinig inzicht in het verschijnsel volksetymologie: herinterpretatie en vervorming van niet-begrepen woorden. Oude voorbeelden zijn ‘scheurbuik’ en ‘zondvloed’. De vraag naar eigentijdse voorbeelden leverde een stroom van reacties op.
Verscheidene inzenders wezen mij op een andere naam voor dit verschijnsel: malaprop van mal-à propos (te onpas gebruikt) of malapropisme. Webster's Dictionary verwijst in dit verband naar de mrs. Malaprop uit de komedie uit 1775 Rivals van de Ierse schrijver R.B. Sheridan, die een meesteres was in het herinterpreteren en vervormen van moeilijke woorden en uitdrukkingen, bij voorbeeld ‘illiterate him from your memory’ in plaats van ‘eliminate him from your memory’.
Ook de Nederlandse auteur J.M.A. Biesheuvel laat in De Verpletterende Werkelijkheid een personage, malapropismen gebruiken (zie de eerste drie voorbeelden in de lijst hiernaast).
1 De gulden gaat nog verder defileren.
2 Mijn zoon is in de publiciteitsjaren.
3 De condolerend geneesheer is langs geweest.
4 Als je oud bent, dan ben je niet zo plausibel meer.
5 Als je 't mij vraagt: ik sta er nogal antiseptisch tegenover.
6 Ik heb thuis ook een fiscus, maar die verliest al zijn blaren nu er geverfd is.
7 Ze had erge fijt: het topje van haar wijsvinger is geadopteerd.
8 Je kunt het geloven of niet, ik stond gewoon triplex.
9 Het mensbraam werkte niet goed.
10 De beide motoren wilden maar niet synchroom draaien.
11 Ik zou heftig tegen zo'n zaak prostitueren.
12 Homotrainer.
13 Hij kwam in een furieuze cirkel terecht.
14 Hij beschikt over een aardige fluks de bougie.
15 Je moet natuurlijk wel consument blijven.
16 Ik sta gewoon in duplo.
17 De boer ging over tot kunstmatige insinuatie.
J. Renkema
Auteursrechtelijk beschermd